Appèl

De kloof tussen wetenschap en samenleving groeit. Dit uit zich onder meer in toenemend wantrouwen tegen de wetenschap, zelfs in de politiek. Politici van sommige partijen twijfelen openlijk aan wetenschappelijke consensus over bijvoorbeeld klimaatverandering. Maar ook het wantrouwen tegen onafhankelijke adviesraden neemt toe. Waar komt wantrouwen tegen de wetenschap vandaan? Hoe toegankelijk zijn kennis en wetenschap eigenlijk voor het bredere publiek? En hoe maken we wetenschap tot iets van de hele samenleving?  Hierover praten we in deze aflevering Alyt Damstra, bijzonder hoogleraar Kennis en Strategische Beleidsadvisering aan de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast werkt zij bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). En met Mark Bovens, emeritus-hoogleraar Bestuurskunde aan de Universiteit Utrecht en tussen 2013 en 2024 raadslid bij de WRR.  Presentatie: Suzanne van den Eynden en Daniël Schut 

Ook al heeft de nieuwe Tweede Kamer het hoogste percentage vrouwen ooit: nog steeds lijkt politiek vooral een zaak voor witte mannen. Vooral in de gemeenteraad, maar ook nog steeds in de Tweede Kamer zitten structureel minder vrouwen en mensen met een migratieachtergrond. Niet alleen komen deze groepen minder makkelijk de politiek binnen, maar ook vertrekken ze eerder. Wat is er nodig om de politiek niet alleen diverser te máken, maar ook te houden? En hoe komt het dat bij D66, de grootste progressieve partij, toch weer drie witte mannen op nummer 1, 2 en 3 van de kieslijst stonden?  Hierover praten we in deze aflevering van Appèl met politicoloog Zahra Runderkamp, die dit jaar aan de Universiteit van Amsterdam promoveerde op een proefschrift over diversiteit en inclusie in de politiek; en met Raissa Biekman, voorzitter van Stem op een Vrouw dat zich inzet voor meer vrouwen in de politiek.  Presentatie: Suzanne van den Eynden en Daniël Schut

Onze huidige economie maakt onze democratie kapot. Dat schrijft filosoof Lisa Herzog in haar nieuwe boek De Democratische Markt. De politiek heeft weinig te zeggen over de economie en de economie alles over de politiek, schrijft zij. Die rollen moeten weer worden omgedraaid. Wat we aan de markt overlaten en wat niet, moet onderwerp worden van politiek debat. Ook moeten werknemers meer macht, invloed en bescherming krijgen, onder meer in de vorm van een baangarantie van de overheid. In deze aflevering van Appèl praten we met twee gasten over de relatie tussen economie en democratie. Lisa Herzog, hoogleraar politieke filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen en auteur van het genoemde boek; en Vera Vrijmoeth, onderzoeker bij de FNV naar de rol van kapitaal in de economie en de scheefgroei tussen lonen en winsten.Presentatie: Suzanne van den Eynden en Daniël Schut 

Dromen van mijn zus. Zo heet het boek van Tweede Kamerlid Mpanzu Bamenga, dat nu in de boekhandels ligt. Hij beschrijft hierin zijn haast ongelooflijke levensverhaal. Zijn vlucht vanuit Congo naar Europa en de 17,5 jaar waarin hij ongedocumenteerd in Frankrijk, België en Nederland woonde. Hoe het hem lukte om ondanks felle tegenslagen opleidingen af te ronden, te werken en jurist te worden. Hoe hij van jongs af aan streed tegen onrecht en racisme. Maar het is ook een boek over pijn, verdriet en verlies, waaronder van zijn geliefde zus. De rode draad van dit prachtige en soms adembenemende boek: de kracht van dromen van een wereld waarin rechtvaardigheid het laatste woord heeft. In deze aflevering van Appèl vertelt Mpanzu Bamenga over zijn strijd, zijn dromen en zijn boek. Presentatie: Suzanne van den Eynden 

Het enorme tekort aan betaalbare woningen staat in veel verkiezingsprogramma's hoog op de lijst van op te lossen problemen. Bijna 400.000 huishoudens zijn op zoek naar een onderkomen, maar stuiten op torenhoge prijzen en veel te weinig aanbod. Ook het aantal dakloze mensen groeit, terwijl fatsoenlijk wonen een sociaal grondrecht is. Wat is er nodig om te zorgen dat iedereen prettig kan wonen?  Hierover praten Daniël Schut en Suzanne van den Eynden in deze aflevering met Francesco Veenstra, Rijksbouwmeester en voorzitter van het College van Rijksbouwmeester en Rijksadviseurs. Een gesprek over inbreiding versus uitbreiding, bouwregels en de grote vraag: hoe willen we dat ons land eruitziet?

De Mr. Hans van Mierlo Stichting publiceert deze maand samen met het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis in Nijmegen de bundel De minister-president. Een ambt in ontwikkeling. Hierin verdiepen 18 auteurs zich in de rol van de premier. Hoe is deze rol ontstaan? Hoe machtig is onze minister-president eigenlijk, wat is er afgelopen decennia veranderd aan die machtspositie en hoe zou de rol van de premier eruit moeten zien? Hierover spreken we in deze aflevering met twee auteurs die hebben bijgedragen aan de bundel: Eva van Vugt, universitair docent staatsrecht in Maastricht, en Henk te Velde, hoogleraar Nederlandse geschiedenis en decaan van de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Leiden.  Presentatie: Daniël Schut en Suzanne van den Eynden  

Sommige mensen zijn te rijk. Zo heet het nieuwe boek van filosoof Dick Timmer, universitair docent morele en politieke filosofie aan de Technische Universiteit Dortmund. Hierin onderzoekt hij de eeuwenoude vragen: wat betekent gelijkheid? En wat is een rechtvaardige verdeling? Alle ongelijkheid komt volgens Timmer voort uit hiërarchieën tussen mensen, waarbij we sommigen als superieur en anderen als inferieur bestempelen. Dit zorgt voor ongelijke verhoudingen en onrechtvaardige tekorten die ‘levens kunnen knevelen en potentie kunnen breken’, schrijft Timmer. Voor fundamentele gelijkheid is volgens hem dan ook een radicale omslag nodig: kapitaal verdelen en hiërarchie doorbreken.  Presentatie: Suzanne van den Eynden en Daniël Schut  

Marietje Schaake, techdeskundige en oud-Europarlementariër verbonden aan Stanford University, bespreekt de groeiende invloed van grote technologiebedrijven op onze democratie. Ze wijst op de gevaren van machtsmisbruik en de noodzaak voor striktere regulering. Thema's zoals commerciële spionagetechnologieën en de risico's van kunstmatige intelligentie worden behandeld. Schaake pleit voor een veiligere digitale infrastructuur in Europa en benadrukt de verantwoordelijkheid van zowel bedrijven als overheden in het beschermen van democratische waarden.

AI is overal, ook in oorlogen. Militairen maken steeds vaker gebruik van AI om doelwitten te selecteren en uit te schakelen. Voorbeelden zien we onder meer in Gaza en Oekraïne. Maar hoe maken krijgsmachten precies gebruik van AI? Zorgt militaire AI écht voor minder burgerslachtoffers, zoals vaak wordt gezegd? En welke juridische en ethische dilemma’s roept AI op het slagveld op?  Hierover praten we in deze aflevering van Appèl met Willemijn Aerdts en Marten Zwanenburg. Willemijn Aerdts is Eerste Kamerlid voor D66 en docent-onderzoeker aan het Institute for Security and Global Affairs aan de Universiteit Leiden. Ze was lid van een commissie die de regering adviseerde over autonome wapensystemen. Marten Zwanenburg is hoogleraar militair recht aan de UvA en aan de Nederlandse Defensieacademie.Presentatie: Suzanne van den Eynden en Daniël Schut 

Vijf jaar na het begin van corona hangt volgens wetenschappers de volgende pandemie als een zwaard van Damocles boven ons hoofd.  Maar terwijl in het onderwijs, in de zorg en bij de ggz de gevolgen van de afgelopen pandemie nog altijd doorklinken, is het kabinet van plan te bezuinigen op zogeheten pandemische paraatheid. Is Nederland klaar voor de volgende pandemie? Welke lessen hebben we geleerd van corona, en wat zijn we misschien alweer vergeten? En wat betekent de terugtrekking van de VS uit de WHO?Hierover praten we in deze aflevering van Appèl met Anja Schreijer. Zij is arts Maatschappij en Gezondheid en medisch directeur van het Pandemic and Disaster Preparedness Center, en medevoorzitter van de adviescommissie Public Health Emergencies van de Europese Commissie. Ze was tijdens de coronapandemie lid van het OMT en hoofd algemene infectieziekten bij de GGD Amsterdam. Presentatie: Suzanne van den Eynden en Daniël Schut