Appèl

De Mr. Hans van Mierlo Stichting publiceert deze maand samen met het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis in Nijmegen de bundel De minister-president. Een ambt in ontwikkeling. Hierin verdiepen 18 auteurs zich in de rol van de premier. Hoe is deze rol ontstaan? Hoe machtig is onze minister-president eigenlijk, wat is er afgelopen decennia veranderd aan die machtspositie en hoe zou de rol van de premier eruit moeten zien? Hierover spreken we in deze aflevering met twee auteurs die hebben bijgedragen aan de bundel: Eva van Vugt, universitair docent staatsrecht in Maastricht, en Henk te Velde, hoogleraar Nederlandse geschiedenis en decaan van de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Leiden.  Presentatie: Daniël Schut en Suzanne van den Eynden  

Sommige mensen zijn te rijk. Zo heet het nieuwe boek van filosoof Dick Timmer, universitair docent morele en politieke filosofie aan de Technische Universiteit Dortmund. Hierin onderzoekt hij de eeuwenoude vragen: wat betekent gelijkheid? En wat is een rechtvaardige verdeling? Alle ongelijkheid komt volgens Timmer voort uit hiërarchieën tussen mensen, waarbij we sommigen als superieur en anderen als inferieur bestempelen. Dit zorgt voor ongelijke verhoudingen en onrechtvaardige tekorten die ‘levens kunnen knevelen en potentie kunnen breken’, schrijft Timmer. Voor fundamentele gelijkheid is volgens hem dan ook een radicale omslag nodig: kapitaal verdelen en hiërarchie doorbreken.  Presentatie: Suzanne van den Eynden en Daniël Schut  

Marietje Schaake, techdeskundige en oud-Europarlementariër verbonden aan Stanford University, bespreekt de groeiende invloed van grote technologiebedrijven op onze democratie. Ze wijst op de gevaren van machtsmisbruik en de noodzaak voor striktere regulering. Thema's zoals commerciële spionagetechnologieën en de risico's van kunstmatige intelligentie worden behandeld. Schaake pleit voor een veiligere digitale infrastructuur in Europa en benadrukt de verantwoordelijkheid van zowel bedrijven als overheden in het beschermen van democratische waarden.

AI is overal, ook in oorlogen. Militairen maken steeds vaker gebruik van AI om doelwitten te selecteren en uit te schakelen. Voorbeelden zien we onder meer in Gaza en Oekraïne. Maar hoe maken krijgsmachten precies gebruik van AI? Zorgt militaire AI écht voor minder burgerslachtoffers, zoals vaak wordt gezegd? En welke juridische en ethische dilemma’s roept AI op het slagveld op?  Hierover praten we in deze aflevering van Appèl met Willemijn Aerdts en Marten Zwanenburg. Willemijn Aerdts is Eerste Kamerlid voor D66 en docent-onderzoeker aan het Institute for Security and Global Affairs aan de Universiteit Leiden. Ze was lid van een commissie die de regering adviseerde over autonome wapensystemen. Marten Zwanenburg is hoogleraar militair recht aan de UvA en aan de Nederlandse Defensieacademie.Presentatie: Suzanne van den Eynden en Daniël Schut 

Vijf jaar na het begin van corona hangt volgens wetenschappers de volgende pandemie als een zwaard van Damocles boven ons hoofd.  Maar terwijl in het onderwijs, in de zorg en bij de ggz de gevolgen van de afgelopen pandemie nog altijd doorklinken, is het kabinet van plan te bezuinigen op zogeheten pandemische paraatheid. Is Nederland klaar voor de volgende pandemie? Welke lessen hebben we geleerd van corona, en wat zijn we misschien alweer vergeten? En wat betekent de terugtrekking van de VS uit de WHO?Hierover praten we in deze aflevering van Appèl met Anja Schreijer. Zij is arts Maatschappij en Gezondheid en medisch directeur van het Pandemic and Disaster Preparedness Center, en medevoorzitter van de adviescommissie Public Health Emergencies van de Europese Commissie. Ze was tijdens de coronapandemie lid van het OMT en hoofd algemene infectieziekten bij de GGD Amsterdam. Presentatie: Suzanne van den Eynden en Daniël Schut 

Mensen met een theoretische opleiding domineren onze democratie. Verreweg de meeste volksvertegenwoordigers hebben een hbo- of universitaire opleiding, en hun voorkeuren klinken vaker door in beleid. Veel praktisch opgeleiden ervaren bovendien een sterke culturele afstand tot de voornamelijk theoretisch opgeleide politici. En die ervaren afstand blijkt een belangrijke motor van politieke onvrede onder praktisch geschoolden. Hoe komt dit, en belangrijker, wat is er nodig om onze democratie van en voor iedereen te maken - ongeacht opleidingsniveau?  Hierover spreken we in deze aflevering van Appèl met Brigitte van den Berg en Kjell Noordzij. Brigitte van den Berg is Europarlementariër voor D66 en voormalig wethouder in Beverwijk. Zij maakt zich in Europa sterk voor onder meer een betere positie van MBO’ers. Kjell Noordzij is socioloog en verbonden aan de Erasmus Universiteit. Hij promoveerde op een proefschrift getiteld Verzet van onderop. Ervaren culturele afstand en politieke onvrede onder praktisch geschoolden.Presentatie: Suzanne van den Eynden en Daniël Schut

Met het manifest ‘Scherp op Ouderenzorg’ zetten sportjournalist Hugo Borst en historicus Carin Gaemers in 2016 politiek Nederland op zijn kop. Er kwamen honderdduizend steunbetuigingen en ook politici omarmden de aanbevelingen unaniem. Bijna tien jaar later is daar weinig van te merken: de gemaakte beloften zijn niet nagekomen en plannen om de ouderenzorg te verbeteren, zijn er nauwelijks.  Waarom lukt het een van de rijkste landen ter wereld niet om de zorg voor ouderen – een groep waar we ooit allemaal zelf toe gaan behoren – goed te regelen? In deze aflevering spreken Suzanne van den Eynden en Daniël Schut met Hugo Borst en Carin Gaemers over wat er nodig is voor goede ouderenzorg.  

Het kabinet zet het mes in ontwikkelingssamenwerking: vanaf 2026 komt er 2,3 miljard euro minder beschikbaar. Deze beslissing heeft grote gevolgen. Niet alleen voor landen waarop de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking is gericht en voor ngo’s, maar ook voor Nederland zelf en onze democratische rechtsstaat. Dat zeggen althans Anne-Floor Dekker, directeur van het Nederlandse genderplatform Wo=men, en Dirk-Jan Koch, secretaris-directeur bij de Adviesraad Internationale Vraagstukken, de AIV. In deze aflevering van Appèl bespreken we met hen hoe de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking in elkaar zit en wat er met de bezuinigingsplannen op het spel staat.Presentatie: Daniël Schut en Suzanne van den Eynden

Polarisatie was in 2024 Woord van het Jaar. Mensen lijken steeds vaker lijnrecht tegenover elkaar te staan en de roep om minder polarisatie klinkt steeds luider. Maar deze paniek over polarisatie is onterecht, zegt socioloog Quita Muis.Afgelopen jaar promoveerde zij aan Tilburg University op een onderzoek naar polarisatie, waarin ze vooral heeft gekeken naar de rol van opleidingsniveaus en sociale identificatie. Haar conclusie: er is geen sprake van daadwerkelijke polarisatie tussen hoger- en lageropgeleiden, maar binnen deze groepen hebben met name hoger opgeleiden het gevóel sterk gepolariseerd te zijn. Dat komt omdat ze zich gaan gedragen zoals ze zich op basis van hun sociale groep denken te moeten gedragen. Wat is polarisatie precies? Wanneer is het nuttig voor de democratie en wanneer wordt het schadelijk? Welke rol speelt opleidingsniveau bij polarisatie, wat is de rol van de politiek en wat is er nodig om de ervaren polarisatie verminderen? Deze vragen bespreken Daniël Schut en Suzanne van den Eynden met Quita Muis.   

De Groningers hadden altijd gelijk. Zo heet het boek dat Hans Vijlbrief, Tweede Kamerlid voor D66, schreef over zijn periode als staatssecretaris Mijnbouw. Die twee jaren laten zich het beste omschrijven als een achtbaanrit. Er waren woedende en intens verdrietige Groningers, een parlementaire enquête naar de gaswinning, oorlog in Oekraïne en een energiecrisis. Deze achtbaanrit eindigde met de sluiting van het gasveld in Groningen.In de inleiding van zijn boek schrijft Vijlbrief dat het voor hem nodig was deze periode 'van zich af te schrijven'. "Het was allemaal zo intensief dat het voelde als noodzaak". Die gevoelde noodzaak resulteert in een eerlijk en openhartig boek dat de lezer meeneemt naar zijn vele bezoeken aan Groningen, in het dagelijks leven van een staatssecretaris, op campagne voor D66 en in de manier waarop 'Groningen' hem als mens en politicus heeft veranderd. In deze laatste Appèl van 2024 spreken Suzanne van den Eynden en Daniël Schut met Hans Vijlbrief over zijn ervaringen in Groningen en hoe hij deze meeneemt in zijn huidige werk als Tweede Kamerlid.