
Podkast amerykański
Łukasz Pawłowski i Piotr Tarczyński o Stanach Zjednoczonych - komentujemy to, co się dzieje w amerykańskiej polityce, przypominamy ważne wydarzenia historyczne, a co jakiś czas omawiamy jakieś ważne zjawisko społeczne czy trapiący Amerykę problem. Nowy odcinek w każdą sobotę.
Czytajcie nasze książki:
Piotr: "Rozkład. O niedemokracji w Ameryce": https://bit.ly/40x9OYn
Łukasz: "Stany Podzielone Ameryki": https://bit.ly/3Yrz7s4
Jeśli chcecie nas wspierać, zapraszamy na http://patronite.pl/podkastamerykanski
Latest episodes

8 snips
Feb 15, 2025 • 1h 7min
222. Elonizacja: minionki rozrabiają
W podcastcie omawiane są kontrowersyjne działania Elona Muska w administracji federalnej. Młodzi specjaliści, wykorzystywani przez Muska, gromadzą dane w agencjach rządowych, co rodzi niebezpieczeństwa. Dyskutowane są także oskarżenia o nieefektywność USAID, które może zdemontować pomoc dla krajów rozwijających się. Wstrzymanie programów pomocy w Afryce wywołuje niepokój. Dodatkowo, analizowane są konflikty interesów oraz rola Muska w polityce, w tym jego wpływ na administrację Trumpa.

10 snips
Feb 8, 2025 • 1h 13min
221. Stulecie "Nowojorczyka". Rozmowa z Michałem Choińskim o tygodniku "The New Yorker"
Gościem jest Michał Choiński, autor książki o "The New Yorker" i ekspert w historii amerykańskiej kultury. Rozmawia o stuleciu tygodnika, który miał ogromny wpływ na społeczeństwo. Choiński przybliża, jak pismo konkurowało z innymi magazynami, mimo że zostało założone przez przyjezdnych. Eksploruje kulturowe aspekty reportażu o Hiroszimie, który zrewolucjonizował dziennikarstwo, oraz kontrowersje związane z jego treściami. Zastanawia się też nad kondycją mediów w obliczu kryzysu społecznego w Nowym Jorku.

15 snips
Feb 1, 2025 • 1h 4min
220. Pocahontas, John Smith i Jamestown, czyli Rdzenni Amerykanie i kolonie angielskie
Podcast analizuje zawirowania historii kolonizacji Ameryki przez Anglików. Zastanawia się, dlaczego angielskie osadnictwo zaczęło się tak późno i z wieloma problemami. Opowiada prawdziwą historię Pocahontas i Johna Smitha, odkrywając, jak różniła się od romantyzowanych wersji. W 1619 roku pojawiają się kluczowe wydarzenia, w tym pierwsze niewolnictwo i walka o władzę. Porusza też trudności kolonistów w Jamestown, które były pełne dramatycznych zmagań i interakcji z rdzennymi mieszkańcami.

Jan 25, 2025 • 1h 27min
219. „Nowy złoty wiek”, czyli druga inauguracja Donalda Trumpa
Inauguracja Donalda Trumpa przyciągnęła uwagę ze względu na nietypowe przeniesienie ceremonii do Kapitolu. Nowa retoryka prezydenta skupiła się na triumfie jego strony i zapowiedzi "nowego złotego wieku". Dyskutowano też o wpływie technomiliarderów na przebieg uroczystości oraz braku akcentów na jedność narodową. Analizowane były jego kontrowersyjne rozporządzenia dotyczące polityki granicznej oraz wyzwania, przed którymi stoi w kontekście migracji.

Jan 18, 2025 • 1h 6min
218. Los Angeles: pożary & polityka
Pożary w Los Angeles zabiły 25 osób i zniszczyły ponad 12 tysięcy budowli. Władze są oskarżane o niedostateczne reakcje oraz nieefektywne zarządzanie kryzysem. Teorie spiskowe krążą w sieci, ale prawdziwe przyczyny są znacznie bardziej złożone. Ekstremalne warunki pogodowe przyczyniają się do katastrof, a ubezpieczyciele podnoszą stawki. Konflikty polityczne zaostrzają sytuację, a mieszkańcy domagają się wsparcia. Problem pożarów staje się stałym elementem życia w Kalifornii.

Jan 11, 2025 • 1h 15min
217. Grenlandia, Panama, Kanada i inne pomysły Donalda Trumpa
Chociaż ponowne objęcie stanowiska prezydenta przez Donalda Trumpa ma nastąpić dopiero 20 stycznia, to prezydent-elekt oraz część jego współpracowników żywo angażują się w proces legislacyjny i bieżące spory polityczne, całkowicie przykrywając gasnącą aktywność prezydenta Bidena.
To Donald Trump i Elon Musk storpedowali porozumienie w sprawie podniesienia limitu zadłużenia i próbowali wpływać na jej treść, grożąc kongresmanom i senatorom, którzy nie posłuchaliby ich wytycznych. Wyszło im połowicznie - sprawę po prostu odłożono na później.
Ta kwestia i kolejne wydarzenia pokazały jednak rysujące się linie podziału w ramach nowej republikańskiej koalicji. Obok wydatków budżetowych punktem spornym jest imigracja. Elon Musk i inni przedstawiciele biznesu skupieni wokół Trumpa chcą sprowadzać do USA pracowników z zagranicy. Ikony ruchu MAGA - jak Steve Bannon, Laura Loomer czy Steven Miller - są temu skrajnie przeciwni. Spór na razie przycichł, ale wróci - interesy wielkich korporacji i ich właścicieli oraz zwykłych sfrustrowanych Amerykanów, którzy liczą na reformy Trumpa - są na kursie kolizyjnym.
Mimo to kolejni bogaci biznesmeni albo sięgają do kieszeni, albo wysyłają wyraźnie przyjazne sygnały do nowej administracji. Dość powiedzieć, że na inaugurację prezydenta od zamożnych przedsiębiorców zebrano już rekordową kwotę prawie 200 mln dolarów. A Mark Zuckerberg zmienia politykę swoich mediów społecznościowych i wyraźnie mówi dlaczego chce być bardziej podobny do Elona Muska.
Kontrowersje ostatnich dni nie ograniczają się do spraw jedynie wewnętrznych. W odcinku pomówimy też o zapowiedziach podboju Grenlandii, Kanady i Kanału Panamskiego i o tym dlaczego nie należy ich ani bagatelizować, ani tym bardziej chwalić.

Jan 4, 2025 • 1h 5min
216. „Delay, deny, defend”, czyli opieka zdrowotna w Ameryce, część 2
Amerykanie płacą za opiekę zdrowotną mnóstwo, ale nigdy nie mogą być pewni, czy ich ubezpieczenie pokryje koszty takiej czy innej procedury medycznej. Stany Zjednoczone to jedyny wysoko rozwinięty w kraj w którym nie ma państwowej służby zdrowia – cały system opiera się na prywatnych ubezpieczycielach, których celem jest nie wyleczenie jak największej liczby ludzi, ale wydanie na leczenie jak najmniej, żeby wykazać się przed akcjonariuszami jak największe zyski.Wesprzyjcie nas na ➡︎ https://patronite.pl/podkastamerykanskiW dzisiejszym odcinku próbujemy zrozumieć jak wygląda ten system, którego często nie rozumieją sami Amerykanie. Tłumaczymy czym jest „premium”, czym „deductible”, co oznacza „copay” i „coinsurance”, a także „out-of-pocket maximum”. Jak to możliwe, że nie lekarze, a algorytmy decydują o tym ile potrwa terapia, a także na czym polega słynna już strategia „delay, deny, defend”, którą stosują firmy ubezpieczeniowe. I jak znakomicie opanowała ją firma UnitedHealthcare, której prezes zginął z ręki Luigiego Mangione.Opowiadamy o tym dlaczego leczenie w Stanach jest tak koszmarnie drogie, o „długach medycznych”, o niebywałym marnotrawstwie pieniędzy, które wyciekają z amerykańskiego systemu. Czy faktycznie prywatne jest efektywniejsze niż państwowe? Czy wysokie koszty przekładają się na jakość opieki zdrowotnej? Czy mają rację ci, którzy twierdzą, że amerykański system ubezpieczeń zdrowotnych jest systemem zorganizowanej przemocy – tylko innej nieco od tego, co zwykliśmy uważać za przemoc?

Dec 28, 2024 • 60min
215. Dlaczego Luigi Mangione stał się bohaterem ludowym, czyli opieka zdrowotna, część 1
Od dawna zapowiadaliśmy odcinek o opiece zdrowotnej, aż wreszcie zmusiły nas do tego wydarzenia: 4 grudnia nad ranem Luigi Mangione zastrzelił na Manhattanie Briana Thompsona, szefa UnitedHealthcare, największej firmy ubezpieczeń medycznych w Stanach Zjednoczonych.
Sprawca zostawił krótki manifest: zwrócił uwagę na to, że USA wydają na opiekę zdrowotną per capita najwięcej na świecie, a mimo zajmują 42. miejsce pod względem oczekiwanej długości życia. Firmy ubezpieczeniowe nazwał pasożytami, które wykorzystują ludzi po to, by czerpać ogromne zyski.
Zamiast fali współczucia wobec zabitego, wybuchła „Luigimania”: Mangione stał się obiektem uwielbienia, tematem gadżetów, ballad, nawet fantazji erotycznych, zbierane są pieniądze na jego obronę, okrzyknięto go nawet „świętym Luigim”, obrońcą pacjentów uciśnionych przez chciwe korporacje. Czy gdyby jednak Mangione nie był biały, młody i przystojny, reakcje byłyby takie same? Co te reakcje mówią nam o amerykańskim społeczeństwie i dlaczego Amerykanie są tak sfrustrowani i tak wściekli na swoich ubezpieczycieli?
Wychodzimy od historii Briana Thompsona i Luigiego Mangione, żeby opowiedzieć o kryzysie amerykańskiej służby zdrowia – czy raczej amerykańskiego przemysłu ubezpieczeniowego.

Dec 21, 2024 • 1h 11min
214. Odcinek świąteczny, czyli co nas zaciekawiło w mijającym roku i co polecamy pod choinkę
Świąteczny odcinek „Podkastu amerykańskiego” nieco odmienny od typowych. Zaczynamy od kilku mniej oczywistych wydarzeń i zjawisk, które szczególnie przykuły naszą uwagę w mijającym roku: od wzrostu majątku i wpływów Elona Muska oraz grupy miliarderów powołanych do gabinetu przyszłego prezydenta, przez propozycje zwołania konwencji konstytucyjnej dla zaradzenia bolączkom amerykańskiego systemu politycznego, po pytania o to jak otoczenie starzejącego się Joego Bidena ograniczało dostęp do prezydenta i czy tę samą metodę zastosuję otoczenie Donalda Trumpa.
A w części drugiej świąteczne polecajki – filmy i książki do obejrzenia w wolnym czasie – od historii tygodnika „New Yorker”, przez historię upadku „amerykańskiego marzenia”, po książkowy niezbędnik, w który powinien zaopatrzyć się każdy, kto planuje podróż do Teksasu. W przypadku tego ostatniego mamy też wersję dla zabieganych – serial dokumentalny nakręcony na podstawie książki.
Życzymy wszystkiego dobrego w czasie świątecznej przerwy i do usłyszenia!

Dec 14, 2024 • 1h 14min
213. Stolica bez prawa głosu, czyli historia Waszyngtonu, część 2
Proszę sobie wyobrazić, że setki tysięcy mieszkańców Polski, Niemiec, Francji czy Wielkiej Brytanii tracą nagle prawo do głosowania w wyborach parlamentarnych. Trudno byłoby to uznać za demokratyczne rozwiązanie. A tymczasem w Stanach Zjednoczonych – kolebce nowoczesnej demokracji – mieszkańcy stolicy są właśnie w takiej sytuacji.
Wesprzyjcie nas na ➡︎ https://patronite.pl/podkastamerykanski
Dopiero od 60 lat mają wpływ na wybór prezydenta i to na mocy specjalnej poprawki do konstytucji. Dopiero od 50 lat mogą wybierać burmistrza i radę miasta. Ale i tak władze lokalne są w swoich poczynaniach ograniczone i każda ich decyzja może zostać zawetowana przez Kongres. Kongres, który co prawda ma swoją siedzibę w Dystrykcie Kolumbii, ale w którym mieszkańcy Dystryktu Kolumbii nie mają prawa głosu.
Od dekad rodowici waszyngtończycy walczą o zmianę tego stanu rzeczy. Najprostszym sposobem byłoby uczynienie z D.C. 51 stanu, ale na to dziś nie chcą się zgodzić przede wszystkim Republikanie (choć kiedyś takich oporów nie mieli). Amerykanie w innych częściach kraju też nie są nastawieni entuzjastycznie. Pojawiają się więc inne propozycje – m.in. przyznania D.C. jednego zamiast dwóch senatorów lub powrotu niemal całego Dystryktu do macierzy, czyli stanu Maryland. Dlaczego to niekoniecznie dobre rozwiązanie?
Argumenty zwolenników stworzenia nowego stanu są oczywiste – obecny stan rzeczy jest niesprawiedliwy: waszyngtończycy płacą podatki jak wszyscy (a nawet wyższe), ale nie mają prawa do reprezentacji. Tym samym stolica USA nie spełnia postulatu, który powołał ten kraj do życia: „No taxation without representation”. Jakie argumenty mają przeciwnicy reform?
W tym odcinku opowiadamy o najnowszej historii Dystryktu Kolumbii – nie tylko o zmianach architektonicznych i demograficznych, ale właśnie o wieloletniej walce setek tysięcy Amerykanów o te same prawa, jakie mają ich rodacy w innych częściach kraju.