393 - Kabinetsformatie 2024: op naar een extraparlementair kabinet!

De verkiezingsuitslag op 22 november 2023 was duidelijk. Maar bijna twee maanden later is er van die duidelijkheid nog weinig concreets te merken. Op één ding na: er komt hoogstwaarschijnlijk geen gewoon parlementair meerderheidskabinet dat 'gewoon' regeren gaat. Jaap Jansen en PG Kroeger vertellen waarop je in de kabinetsformatie moet letten om die duidelijkheid wél te krijgen.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij nemen contact op

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

De verwarring tot nu toe is vooral te danken aan het feit dat PVV, VVD, NSC en BBB vooropzetten wat zij niét willen. Wat dan wél - dat blijft mistig. Zo wil de VVD voluit meeonderhandelen, maar straks geen liberalen in de ministerraad zien aantreden. De PVV is simpelweg niet in staat eigen bewindslieden af te vaardigen bij gebrek aan partijleden. NSC benadrukt een extraparlementair kabinet noodzakelijk te vinden voor een nieuwe bestuurscultuur. Maar het maakt niet concreet wat zo'n kabinet eigenlijk zou zijn, het staat zelfs niet als wens of eis in het verkiezingsprogramma van de nieuwe partij.

Niettemin maken Jaap en PG helder dat zo'n ongedefinieerde constructie met een algemeen 'regieakkoord' (ideetje van BBB) voor elk van de vier partijen het meest aanlokkelijk is. Je kunt er elk moeilijk thema of dilemma mee vooruitschuiven en afzien van financiële doorrekeningen.

Wat is nou zo’n extraparlementair kabinet. Of, zoals Jaap liever zegt: buitenparlementair kabinet. De politieke historie kent ze wel degelijk. Ze waren usance tussen 1848 en 1917. PG herinnert eraan dat ook Thorbecke graag afzag van duidelijke afspraken vooraf en de Kamer toeriep: "Wacht op onze daden!" De hang naar zo'n kabinet is dan ook een stukje antipolitieke nostalgie. De 'nieuwe bestuurscultuur' blijkt een verlangen te bevatten naar het Nederland van voor 1917.

Na 1945 was er éénmaal zo'n kabinet. Het kabinet-Den Uyl. Maar daarbinnen waren de ministers van PvdA en D66 nu juist zeer sterk politiek gebonden en moest de ploeg bij zware crises geopolitiek, economisch en monarchaal een stevig politiek-parlementair draagvlak opbouwen.

In de 'Plasterk-formatie' zouden de fracties tot de conclusie kunnen komen, dat zij – net als Dilan Yesilgöz en Pieter Omtzigt zich hadden voorgenomen – het beste alle vier kunnen gaan ‘gedogen’.

Dat heeft voor elk van hen vooral veel voordelen, zij het dat de veelgeroemde transparantie van bestuur en beleid dan het eerste slachtoffer is. Wel kan de premier dan in de persoon van Ronald Plasterk een PvdA'er zijn die net als de andere bewindslieden geen formele binding met de coalitiefracties heeft.

Zo'n opmerkelijk geconstrueerd kabinet - echt iets anders dan het 'zakenkabinet' waar Pim Fortuyn van droomde of een 'minderheidskabinet' waarover NSC in zijn verkiezingsprogramma schrijft - zal zich natuurlijk wel fors willen profileren als de geest van een nieuwe tijd. Mark Rutte en zijn 'kartel' zijn weg en dat willen ze dan laten weten ook. Jaap en PG noteren vast met welke symbolische daadkracht het nieuwe kabinet bij aanvang zal kunnen pronken.

Van de plicht van de koning voortaan ook 'gewoon belasting te betalen' tot afschaffing van een reeks ministersposten en begrotingen. Van het schrappen van het derde NPO tv-net tot het opschorten van de Pensioenwet en de terugkeer van Rita Verdonk als wraak op Rutte.

***

Verder luisteren

390 - Kabinetsformatie 2023: Het ethos van de haai

388 - Kabinetsformatie 2023: de lucht is geklaard, vier partijen kunnen met elkaar verder

386 – Ronald Plasterk, een verkenner met passie

384 - De overrompelende overwinning van Geert Wilders. Opnieuw slaat Nederland een onbekende weg in

380 - Campagne 2023: knollen en citroenen en Haagse trucs

372 - Nieuwe partijen als Nederlandse traditie - en de afgrond die altijd weer dreigt

351 - Politiek als hartstocht: drie jonge bewindslieden uit het kabinet-Den Uyl vijftig jaar later

296 - Doe effe normaal man! De macht der gewoonte in de Nederlandse politiek

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:23:14 – Deel 2

00:47:34 – Deel 3

01:22:04 – Einde 

See omnystudio.com/listener for privacy information.