Betrouwbare Bronnen 80 - Rutte en de ministeriële verantwoordelijkheid
Betrouwbare Bronnen aflevering 80
"Ach hou toch op! Gaat ze weer! Dit is toch een uitspraak die je als serieus Kamerlid niet kunt doen, Renske! Mevrouw Leijten, sorry..."
Het was ineens emotioneel voelbaar. Premier Mark Rutte werd gewoon kwaad. Kwaad omdat hij schijn en realiteit van de taak die ministers moeten uitvoeren op elkaar zag botsen. De Kamer was fel op ambtenaren van de Belastingdienst, terwijl hij het als zijn plicht zag hun werk te verantwoorden en te voorkomen dat die medewerkers zélf deel van de politieke strijd werden. Immers, sinds Thorbecke is de minister verantwoordelijk.
En toch gaat het maar al te vaak over de apparaten en organisaties waar ministers politiek leiding aan geven. PG Kroeger duikt daarom in deze editie in de historische wortels van dit staatsrechtelijk en politiek beladen thema.
De eerste decennia na 1848 was het voortdurend hommeles. Ook moest de abstracte rol van de ministers als 'politieke chef' nog uitgetest en aangeleerd worden. De toestand werd niet makkelijker dankzij de koning. Willem III was tamelijk onmogelijk en deed er alles aan de nieuwe constitutie te ondermijnen en te blokkeren. Zelfs honderd jaar later was zijn dochter nog genegen het bouwwerk van Thorbecke onderuit te halen.
En nu? We lijken opnieuw in een tijdperk van grote vragen en dilemma's te zijn gekomen. Kan een minister zich politiek verantwoorden in klassiek zin als algoritmen beleid en uitvoering sturen? Als signalen van satellieten via kunstmatige intelligentie militaire acties sturen? Als de uitvoering van beleid is uitbesteed aan complexe zelfstandige organisaties die een heel eigen leven gaan leiden, min of meer los van politieke chefs?
Wat leert de politieke geschiedenis hier? Welke plannen had bijvoorbeeld Rutte zélf op dit punt om het kabinet eigentijdser te laten sturen? Hoe pakt de EU dit op? En waarom maakte Omtzigt die scherpe verwijzing naar de Rijkarchivaris? Opnieuw blijkt hoe actueel en relevant de historie is voor de 21e eeuw en hoe lastig die erfenis van toen kan zijn.
***
Verder lezen
Remieg Aerts - Thorbecke wil het (Uitgeverij Bert Bakker)
Matthijs van de Waardt - De man van 1848, Dirk Donker Curtius (Uitgeverij Vantilt)
***
Verder luisteren
Afl. 78 - Roberto Viola: Shaping Europe's Digital Future
Afl. 26 - Dirk-Jan Omtzigt bestrijdt humanitaire rampen met algoritmen
***
Deze aflevering wordt mede mogelijk gemaakt door Weee Nederland
***
Tijdlijn aflevering 80
00:00:00 - Intro
00:03:03 - Deel 1
01:10:27 - Deel 2
01:47:00 - Uitro
01:47:43 - Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.