De Russische Revolutie was chaotisch en vol misverstanden. Lenin werd vaak verkeerd begrepen; hij was niet de enige die de Tsaar verdrong. Het contrast tussen de luxe van de adel en de ellende van gewone mensen was schokkend. Extreme armoede en honger leidden tot geweld en opstanden in Sint-Petersburg. Lenin's strategische keuzes vanuit het buitenland speelden een cruciale rol. Zijn terugkeer naar Rusland stimuleerde de onvrede verder. De vragen over zijn idealen en de toekomst van zijn regeerperiode blijven fascinerend.
Lenin's afwezigheid tijdens de revolutie van 1905 illustreert zijn zoektocht naar steun en radicalisering voor zijn ideeën in het buitenland.
De Oktoberrevolutie was meer het resultaat van een goed georganiseerde minderheid dan van een massale volksopstand in Petrograd.
Deep dives
De Mythe van Lenin en de Tsar
De heersende overtuiging dat Lenin verantwoordelijk was voor het afzetten van de Tsar is een misverstand. In werkelijkheid was Lenin lange tijd gedetailleerd bezig met het ontwikkelen van zijn revolutionaire ideeën in het buitenland, waar hij op zoek was naar steun en radicalisering bij volgelingen. Tijdens de revolutie van 1905 was hij afwezig en kon hij niet profiteren van de opstanden van stakers in Sint-Petersburg die hervormingen eisten. Dit schijnbare gebrek aan betrokkenheid leidde tot frustratie bij Lenin, vooral aangezien hij als beroepsrevolutionair de mogelijkheden tot verandering niet kon grijpen terwijl zijn medestrijders in Europa op kwamen draven om de revolutie te ondersteunen.
De Revolutie van 1905 en de Reactie van de Tsar
In 1905 barstte er een revolutie uit met duizenden stakers in Sint-Petersburg die wezenlijke veranderingen eisten, zoals de invoering van de achturige werkdag. De Tsar, Nicolas II, reageerde op deze onrust met brute onderdrukking, wat leidde tot de dood van tienduizenden en het vestigen van een politiestaat. Ondanks de opstanden en de schijnbewegingen van de Tsar om een parlement, de Duma, op te richten, weigerde hij ingrijpende hervormingen door te voeren, waardoor de onvrede onder de bevolking alleen maar toenam. Dit gebrek aan daadkracht en medeleven versterkte de anti-tsaristische gevoelens en maakte de weg vrij voor toekomstige revoluties.
Het Franse Spoor van Lenin's Terugkeer
Uit wanhoop over zijn gemiste kansen en de onrust in Rusland, nam Lenin de beslissing om uiteindelijk zijn toevlucht te nemen tot Duitsland om daar een politieke deal te sluiten voor zijn terugkeer naar Rusland. Deze strategie resulteerde in een geheime reis in een afgesloten trein, gefinancierd door de Duitsers die verwachtten dat Lenin Rusland zou verzwakken. Toen Lenin arriveerde in Sint-Petersburg, was zijn aanwezigheid aanvankelijk nauwelijks opgemerkt door de bevolking, die niet wist wie hij was of wat hij voor hen betekende. Dit illustreert hoe onopgemerkt de belangrijkste veranderingen in de Russische politiek plaatsvonden, vooral in een periode van chaos en verwarring.
De Chaos van de Oktoberrevolutie
De Oktoberrevolutie begon op een dag die voor de meeste inwoners van Petrograd nauwelijks opviel, met banken en winkels open en trams die normaal reden. De Bolsjevieken wisten met slechts een klein aantal revolutionaire troepen belangrijke overheidsgebouwen te bezetten zonder veel weerstand te ondervinden. Dit gegeven benadrukt de indruk dat de revolutie niet het gevolg was van een massale volksopstand, maar eerder van een spontane zet van een goed georganiseerde minderheid die de kansen goed inschatte. Het resulteerde in de vorming van een nieuwe regering onder leiding van Lenin, die niet eens had verwacht dat zijn terugkeer zo veel impact kon hebben.
De Russische Revolutie was een van de belangrijkste gebeurtenissen van de wereldgeschiedenis. Over de gevolgen is veel bekend, maar over het hoe en waarom des te minder. Nee, Lenin verdreef niet de Tsaar. Wie dan wel? En minstens zo verrassend: de Revolutie was een rommeltje. Hoe is de Sovjet-Unie er dan toch gekomen?
Bron voor deze aflevering: Victor Sebestyen, Lenin; College Russische geschiedenis, Henk Kern.