De exportwaarde van landbouwproducten vanuit Nederland is uitgekomen op bijna 130 miljard euro. ‘Een fenomenaal succesverhaal, laat ik daarmee beginnen,’ zegt macro-econoom Arnoud Boot over de resultaten die beschreven staan in een rapport van Wageningen Universiteit, in opdracht van het ministerie van Landbouw. ‘Hoe doe je onderzoek voor het ministerie en blijf je tegelijkertijd recht in de leer?’ vraagt hij zich af.

Waar komt die 130 miljard euro vandaan?

Om te beginnen: het is een prachtig rapport dat ook goed te lezen is. Er staat precies in beschreven waar we exporteren en hoe we exporteren, dus zowel de gewone export van onze eigen producten als de wederuitvoer. Dat laatste vertegenwoordigt nog niet een derde van de toegevoegde waarde van de zaken die wij zelf maken en exporteren.

Er is een succesverhaal te vertellen, en dat doet het rapport buitengewoon goed. Maar er is één hoofdstuk dat niet te lezen is, en dat heeft een belangrijke reden. Het ministerie van Landbouw en Wageningen Universiteit hebben een nauwe relatie, en het ministerie was de opdrachtgever van het onderzoek. Dat maakt zo'n rapport dubbel interessant, want het maakt het ook gevoelig voor de onderzoekers: wat precies opschrijven en wat ze precies onderzoeken.

Nederland heeft een unieke positie in de wereld. We zijn de tweede exporteur ter wereld. Hoe is dat in hemelsnaam mogelijk?

Waar komt die spanning aan het licht?

In de aanbiedingsbrief die samen met het rapport naar de Tweede Kamer wordt gestuurd, vallen twee dingen op. De term ‘strategisch belang’ komt overal voor, en daarnaast wordt veel gesproken over 'strategische afhankelijkheid' van het buitenland. Die aanbestedingsbrief is dus heel defensief.

Letterlijk staat er: 'Zeker in een tijd waarin de geopolitieke ontwikkelingen elkaar in rap tempo opvolgen, onderstreept dit het strategische belang van de Nederlandse agrofoodsector, die bijdraagt aan mondiale voedselzekerheid.'

Landbouw is ons grootste exportproduct, we hebben er echt verstand van, en dat kunnen we niet weghalen. De vraag is: hoe kun je dat veiligstellen voor de toekomst en tegelijkertijd slimmer inrichten?

Maar hoe doe je onderzoek voor het ministerie en blijf je tegelijkertijd recht in de leer? Dat hebben ze echt geprobeerd, maar in één hoofdstuk is duidelijk de invloed van politiek Den Haag te zien.

Namelijk?

Die strategische afhankelijkheid gaat meestal over import. Er zijn zaken die wij moeten importeren, anders stort het hier als een kaartenhuis in elkaar. Die strategische afhankelijkheid wordt nadrukkelijk genoemd in de brief van de minister, maar er staat niets over in het rapport.

Integendeel, er staat een extra hoofdstuk in het rapport, en dat is het enige onleesbare hoofdstuk, waarin de plaatjes en de presentatie niet in orde zijn. Dat heeft een reden. Het betreffende hoofdstuk vermeldt in de inleiding dat de economische afhankelijkheden in kaart worden gebracht, maar het wil de strategische risico’s niet benoemen.

Dat staat expliciet beschreven, en dat is er later ingekomen. Dus je weet dat er interactie is geweest tussen het ministerie en de onderzoekers. Want als je het rapport leest en vergelijkt met de brief van de minister, dan is de brief van de minister puur defensief.

Dat zie je heel vaak wanneer je om advies wordt gevraagd. Dan wordt er door Den Haag een spin aangegeven. En daar is dit een voorbeeld van.

See omnystudio.com/listener for privacy information.

110 – Do I have to hit rock bottom to recover?