403 - Sam van Houten, een eeuw lang verrassend dwars

Nu 150 jaar geleden nam het parlement een wet aan die in de Canon van de Geschiedenis kwam. Het Kinderwetje van Van Houten. De linksliberaal Sam van Houten was een begaafd en doeltreffend politicus. En hij maakte veel ruzie, polariseerde, agendeerde en schuurde. Coen Brummer schreef de eerste volwaardige biografie van deze dwarsdenker die met 85 nog een keer een Kamerzetel won. Jaap en PG duiken met hem in dat lange leven tussen 1837 en 1930.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij nemen contact met u op

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

De jonge Sam liet al direct een brandende ambitie zien. Als wetenschapper, publicist en als politicus. Zijn doelwitten waren geen kleintjes: Adam Smith en Johan Rudolph Thorbecke. Hij vond hun liberalisme belegen en een rem op verdere maatschappelijke vernieuwing. De oude ‘Thor’ liet dat niet op zich zitten en poogde vergeefs de eigenwijze jonge geestverwant af te remmen.

Van Houten zou in onze tijd een zeer actieve sociale media en podcast politicus zijn geweest. Net als tijdgenoot Abraham Kuyper was hij onstuitbaar als publicist in alle media van die tijd, inclusief nieuwe, door hem zelf in leven geroepen tijdschriften en reeksen essays. En daarin pookte hij vele controverses op. Zowel binnen de eigen liberale kring als bij de bestrijding van socialisten en confessionelen. Van vrouwenemancipatie, geboortebeperking tot 'lijkverbranding' - op alle hypergevoelige onderwerpen van die tijd was hij een radicale secularist.

Desondanks wist hij op cruciale momenten verrassend pragmatisch te werk te gaan. Hoe hij zijn 'Kinderwetje' en de belangrijke doorbraak in het kiesrecht voor elkaar kreeg doet denken aan zowel Jan de Koning als aan de latere geestverwant Hans van Mierlo: “De revolutie maken voordat die uitbreekt.” Van Houtens lange politieke leven is vol verrassingen en leert ons hoe het Binnenhof destijds functioneerde. Het districtenstelsel speelde daarbij een essentiële rol. En wie wil snappen hoe 'extraparlementaire’ kabinetten in de praktijk echt werken, kan hier fraaie verhalen en voorbeelden vinden.

Veel latere politici hadden wel iets van Van Houten. Frits Bolkestein bijvoorbeeld. Of Ronald Plasterk. Omdat hij als liberaal de massademocratie verwierp schoof hij op zijn oude dag steeds verder naar rechts. Hij zag zelfs heel even wel wat in de reactionaire gedachten van Mussolini. Een polariserend individualist bleef hij zijn hele leven.

***

Verder lezen

Coen Brummer - Sam van Houten tegen de rest

Tip van PG aan het einde van de aflevering: Sybrand Buma - Wiardus Willem Buma en het geheugen van Friesland

***

Verder luisteren

60 - Coen Brummer & Daniël Boomsma: De canon van het sociaal-liberalisme

07 - Coen Brummer over de koers van Rob Jetten

48 - Adam Smith en de welvaart van landen

274 - Thorbecke, denker en doener

50 - De politieke strijd om de vrijheid van onderwijs

339 - De negentiende eeuw van Bismarck

303 - Bijzondere Britse premiers (oa Disraeli)

161 - Hans van Mierlo, een politieke popster

32 - Gesprek met Frits Bolkestein

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:31:35 – Deel 2

01:01:42 – Deel 3

01:38:11 – Einde 

See omnystudio.com/listener for privacy information.