148 - Stefan Zweig als inspirator van Europa als culturele en politieke gemeenschap

Nov 17, 2020

Ask episode

Chapters

Transcript

Episode notes

Aan het begin van de jaren ‘30 van de vorige eeuw was hij de meest vertaalde schrijver. Bevriend met ongeveer iedereen in de internationale culturele elite en een vurig bepleiter van Europa als culturele, menselijke en politieke gemeenschap. Stefan Zweig (1881 -1942) lijkt vergeten, zeker in ons land, maar Thomas Huttinga brengt daar verandering in. Hij vertaalde drie lezingen van Zweig die ongekend actueel zijn. Jaap Jansen en PG Kroeger spreken met hem over zijn boek ‘Aan de Europeanen van vandaag en morgen’.

Stefan Zweig was Wener, van gefortuneerde familie, schreef een reusachtig oeuvre van gedichten, romans, essays, biografische schetsen en boeken over helden als Erasmus, Romain Rolland en Tolstoi. Hij verzamelde zeldzame handschriften van Mozart, Beethoven en Goethe en was gul voor vakgenoten die het niet breed hadden of na 1933 als vluchteling in nood verkeerden.

Zijn grote passie was Europa. Thomas Huttinga laat dat in zijn boek helder zien. Caroline de Gruyter – eerder te gast in Betrouwbare Bronnen - geeft dit in haar voorwoord extra duiding en diepgang.

PG Kroeger heeft ook iets met Zweig, dat blijkt uit de tas met eerste drukken en antiquarische kleinoden van de hand van deze schrijver die hij naar de opname van deze editie van de podcast meezeulde.

Zo ontstaat een rijk en verrassend beeld van het idealisme en de netwerken die de basis wilden leggen voor een vreedzaam, cultureel en spiritueel verrijkend Europa, waarin alle burgers en allereerst ook de jongeren elkaar kon leren kennen en daar inspiratie en een kleurrijk leven aan konden ontlenen.

Huttinga laat zien dat Zweig zijn tijd vaak ver vooruit was. Sommige van de meest krachtige – en populaire – beleidsdaden van bijvoorbeeld Jacques Delors en initiatieven van Jean Monnet zijn direct te herleiden tot voorstellen en ideeën die Zweig al in de jaren ‘20 en ‘30 op tafel legde. Meest opmerkelijke is wel zijn voorstel om door gezaghebbende intellectuelen en mediamensen een soort ‘Europees Anti Fake News Instituut’ te laten oprichten en daarmee een soort ‘Europese mediacode’ in de praktijk te laten ontstaan en groeien.

Het verhaal over Zweig en Europa is helaas niet alleen maar opbeurend en inspirerend. Dat zijn generatie zowel de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog en de destructie van de ‘oude orde’ van Europa, als de opkomst van stalinisme, fascisme en nazisme en de volkerenmoorden daardoor moest beleven trok een diep spoor door zijn leven en werk. Zweig bleef lang optimistisch, maar kon het leven niet meer aan toen hij het gevoel kreeg ‘dat mijn Heimat Europa zichzelf vernietigd heeft’.

PG en Thomas Huttinga praten ook over de reacties op dat besluit en hoe Zweig zijn zelfdoding probeerde uit te leggen. Zo kon hij niet meer meemaken hoe na de Shoah en de ondergang van het nazibewind Europa zichzelf heruitvinden zou. En hoe verrassend juist ook zijn werk daarin bron van inspiratie en concrete actie zou worden.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door de Europese Commissie, door Weee Nederland en door donaties van luisteraars via de site Vriend van de Show

***

Verder lezen

Stefan Zweig – Aan de Europeanen van vandaag en morgen

***

Verder kijken

Stefan Zweig Genootschap Nederland

Matti Salminen: Wie schön ist doch die Musik - Richard Strauss

***

Verder luisteren

Zweig leest zijn gedicht 'Hymnus an die Reise'

Uitleg bij het gedicht

BB 71 - Caroline de Gruyter: De Europese Unie als het Habsburgse Rijk van onze tijd