129 - De rommelige historie van Prinsjesdag

Prinsjesdag 2020 schrijft geschiedenis, dat weten we nu al. Door het coronavirus geen rijtoer, geen militaire kapellen, weinig hoedjes, geen Ridderzaal en vanwege het verbod op spreekkoren geen 'Hoera, hoera, hoera!'

In Betrouwbare Bronnen kijken Jaap Jansen en PG Kroeger naar de historie van bijzondere en vaak dramatische Prinsjesdagen. Zoals die van 1974, die van 1911 en van 1897.

PG Kroeger fileert met een scherp mesje het imago en de beeldvorming rond deze dag die zo rijk heet te zijn aan tradities. Tradities van het Oranjehuis, het parlement, de regering en het hele Binnenhofcomplex. En wat blijkt? Het is bijna allemaal klatergoud. Allesbehalve antiek en geworteld in een diep verleden!

Zo is de Gouden Koets net 100 jaar oud en hij was helemaal niet bedoeld voor constitutioneel transport van de vorst naar de Ridderzaal. Het foeilelijke carros hoort bij de stad Amsterdam en niet bij Den Haag. Koningin Wilhelmina heeft gedurende een groot deel van haar 50-jarig bewind die koets helemaal niet willen gebruiken.

En het Koffertje dan? Het is nauwelijks 70 jaar oud. En het is gevuld met een ‘zeer belangrijk staatsstuk’, dat feitelijk geen enkele status heeft en nergens bij wet is voorgeschreven., het Belastingplan. Ook dat is weer zo’n recente traditie die vooral voor het gemak van de ambtenaren van Wopke Hoekstra is verzonnen. Het CDA probeerde het in 1993 zelfs af te schaffen.

Maar die reusachtige troon van de Koning in de Ridderzaal dan? Die is een namaak-middeleeuws verzinsel uit 1903. En ook die zaal zelf is pas net 100 jaar in gebruik voor de toogdag van het parlement. Daarvoor was hij van alles, van een overvol, stinkend militair hospitaal tot het hoofdkantoor van de Nationale Loterij, waar de kleine Mozart een lootje mocht halen van zijn vader Leopold. In de 19e eeuw is meerdere malen overwogen het allemaal af te breken: de Ridderzaal was een bouwval die op instorten stond.

Artikel 65 van de Grondwet schrijft voor: "Jaarlijks op de derde dinsdag van september of op een bij de wet te bepalen eerder tijdstip wordt door of namens de Koning in een verenigde vergadering van de Staten-Generaal een uiteenzetting van het door de regering te voeren beleid gegeven." De Troonrede zoals die tegenwoordig uitgesproken wordt, is een innovatie van premier Ruud Lubbers, samen met koningin Beatrix. Eerdere vorsten hielden een kort, plichtmatig patriottisch praatje, of ellenlange verhalen met een lange lijst kabinetsvoornemens. Koning Willem III had sowieso de pest aan Prinsjesdag, omdat hij dan teksten van zijn aartsvijand Johan Thorbecke moest voordragen.

Wel heel oud en historisch is de uitwijkplek voor de Troonrede van 2020. De Grote of Sint-Jacobskerk in Den Haag brengt ons terug naar die gouden tijd waarin de Nederlanden werden bestuurd door voortreffelijke vrouwen uit het Huis Habsburg, in naam van hun neef of broer: de koning van Spanje. Op wel heel bijzondere wijze lieten de Hagenaars in de 16e eeuw blijken hoezeer zij hun vorst en regentessen hoogachtten. Als Willem-Alexander deze kerk dinsdag 15 september 2020 binnenschrijdt, zou hij even moeten neuriën: “Den Kohohooning van Hispanje heb ik altijd geëerd!”

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door Weee Nederland

en door donaties van luisteraars, gedaan via Vriend van de Show

***

Verder luisteren

BB 74 - Nooit Gebouwd Den Haag

BB 43 – Het Binnenhof, een eeuwenoud ratjetoe

***

Tijdlijn

00:00:00 – Intro

00:04:34 – Deel 1

00:42:20 – Deel 2

01:16:44 – Uitro

01:17:47 – Einde 

See omnystudio.com/listener for privacy information.