27 - Rob Jetten (D66) wil muren slopen ** PG weet hoe je rommelt met cijfers

In aflevering 27 van Betrouwbare Bronnen is te gast D66-fractieleider Rob Jetten.

En natuurlijk PG Kroeger: over rekenen en tellen in de politiek.

***

Waarom lijkt het of politici niet met cijfers kunnen omgaan? PG onthult hoe dat zit bij de energierekening van Wiebes en de klimaatverhalen van Baudet.

Correct tellen en rekenen is geen traditie in ons land. Willem I begon in 1815 al met knoeiboel bij een plebisciet. Geen Belg die ons en Oranje daarna nog geloofde.

Onbegrip over data bleef. Minister Jo Ritzen (Onderwijs) rommelde met getallen over studiebeurzen. Premier Mark Rutte verrekende zich episch over Hellas. Thierry Baudet van FvD gooit honderden miljarden rond. En minister Eric Wiebes (Energie en Klimaat) zit er met getallen steeds naast. PG analyseert hoe dat komt en laat zien hoe politici dat veel beter kunnen doen: ‘Koester de lastpakken!’

***

Jaap Jansen praat met Rob Jetten over de nieuwe koers van D66, met socialere accenten. Hij volgt hiermee de wenken van oud D66-leider Jan Terlouw, die in Betrouwbare Bronnen afl. 1 zijn partij opriep, ‘linkser en radicaler’ te worden. In Betrouwbare Bronnen afl. 7 pleitte directeur Coen Brummer van de Hans van Mierlo Stichting voor ‘radicale kansengelijkheid’ als belangrijk doel voor D66.

Jetten wil ‘muren slopen’ die nu staan tussen mensen met zekerheid en zonder zekerheid; tussen mensen met wortels in Nederland en wortels elders; en tussen mensen met macht en zonder macht. Hij plet voor een ‘miljonairstaks’. Kleine spaarders moeten juist minder betalen en de inkomstenbelasting kan lager.

Het sociaal leenstelsel voor studenten moet 'waar nodig worden aangepast'. In het regeerakkoord van Rutte-III is afgesproken dat het leenstelsel blijft bestaan. CDA en ChristenUnie willen een ander stelsel, maar verwachten daarover pas in de volgende kabinetsformatie zaken te kunnen doen. Jetten zegt in Betrouwbare Bronnen: 'We moeten ons niet blind staren op dichtgetimmerde regeerakkoorden, maar blijven nadenken over wat er gebeurt in de samenleving. We moeten kijken hoe we het stelsel nog socialer kunnen maken en voorkomen dat de toegankelijkheid van het hoger onderwijs er slechter van wordt.'

Hij zegt de zorgen over de toegankelijkheid van het hoger onderwijs te begrijpen. ‘Dat gaat niet alleen over de studielening, maar ook over de extra criteria die worden gesteld bij toelating tot masters en dat studenten belachelijke eisen krijgen in het eerste jaar van hun studie. Studenten ervaren denk ik terecht dat er meer drempels zijn gekomen. Terwijl wij juist een heel erg toegankelijk hoger onderwijs willen. Onderzoeken laten inderdaad zien dat het nog onvoldoende is. Dat in bepaalde groepen mensen minder snel gaan studeren of zich zorgen maken: kan ik mij dat wel veroorloven? Dus ik doe een beroep op minister Ingrid van Engelshoven van Onderwijs om dat heel goed in de gaten te houden en waar nodig het leenstelsel aan te passen.'

De Jonge Democraten, waarvan Jetten tien jaar geleden voorzitter was, willen dat de Eerste Kamer verhoging van de rente van het leenstelsel voorkomt. D66 heeft in de tweede Kamer voor die verhoging gestemd, maar Jetten zegt dat de Eerste-Kamerleden van D66 hun eigen verantwoordelijkheid hebben. 'Dit was een afspraak uit het regeerakkoord, overigens bedacht door het CDA en de ChristenUnie. Wij vinden dit niet de mooiste afspraak uit het regeerakkoord. Die afweging ligt nu in de Eerste Kamer. Ik heb gezien dat senatoren van D66 heel kritische vragen hebben gesteld.'

Met andere uitgaven wil Rob Jetten het juist kalmer aan. Zo vindt hij dat minister Ank Bijleveld (Defensie) te snel en te gemakkelijk geld wil steken in nieuwe jachtvliegtuigen. D66 is niet bereid Bijleveld nu al geld te geven voor de aanschaf van vijftien extra F-35's.

'Dan zeg ik tegen de minister en de staatssecretaris: u heeft nog steeds geen nieuwe CAO afgesproken over salarisstijging en modernisering van de arbeidsvoorwaarden, waar heel veel militairen om vragen. Die arbeidsvoorwaarden zijn volgens mij al meer dan honderd jaar niet opgeschoten. Achterstallig onderhoud is heel belangrijk. Daarnaast moeten we kijken welke rol Nederland kan spelen om ons continent goed te verdedigen tegen de agressie van Poetin en bij een terugtrekkende Trump in de NAVO. Als er een beroep op ons wordt gedaan om meer in de Luchtmacht of meer in de Marine te investeren, dan moeten we daartoe bereid zijn, maar dit is te gemakkelijk.'

Jetten sluit niet uit, dat Nederland op den duur een krijgsmacht-taak afstoot. ‘Ik kan me heel goed voorstellen, dat Nederland zich gaat specialiseren en andere lidstaten doen waar zij goed in zijn. Dat doen we nu ook al: we werken heel goed samen met de Duitsers. Er is ook nog heel veel laaghangend fruit te halen. Er zijn ik weet niet hoeveel typen munitie die landen inkopen. Als we daar één lijn in trekken, kunnen we voor minder geld meer een betere defensie kopen.' Hij vindt overigens wel, net als het kabinet, dat Nederland uiteindelijk twee procent van het bruto nationaal product aan Defensie moet gaan besteden. Dat is in de NAVO afgesproken.

Wat zijn eigen partij betreft, hoopt Jetten dat minister Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) opgaat voor het lijsttrekkerschap van D66. Hij nodigt ‘goede bewindspersonen, ambitieuze Kamerleden, misschien ook mensen van daarbuiten’ uit om mee te doen aan de strijd om het lijsttrekkerschap.

Zelf is hij er nog niet uit of hij zich kandidaat stelt, zegt hij in Betrouwbare Bronnen. ‘Ik moet voor mezelf nog beslissen of ik beschikbaar ben voor het lijsttrekkerschap. Ik ben nu volop bezig met de Provinciale-Statencampagne en de Europese campagne. Ik zal daarna voor mezelf de balans opmaken of ik ook voor dat lijsttrekkerschap wil gaan. Ik ben nu vijf maanden fractievoorzitter, ik begin er hartstikke veel plezier in te krijgen, maar ik ga nu wel voor het eerst een periode in met al die tv-debatten, een heel heftige campagne. Ik zal ook voor mezelf moeten ontdekken: pas dit echt bij mij en wil de partij mij ook in die rol.'

Sigrid Kaag wil een strijd om het lijsttrekkerschap en overweegt zelf ook daaraan mee te doen, zei ze eerder in Betrouwbare Bronnen. Jetten juicht het toe als zij dat daadwerkelijk doet. 'Dat zou ik heel mooi vinden. In ieder geval als er een lijsttrekkersstrijd komt, zodat de leden van D66 wat te kiezen hebben en we met elkaar het debat kunnen voeren: waar willen we naartoe. En als we dan de luxe hebben dat we kunnen kiezen uit heel goede bewindspersonen, ambitieuze Kamerleden, misschien ook mensen van daarbuiten, dan is dat alleen maar goed.’

Rob Jetten vindt het nog te vroeg om nu al een kandidaat-premier voor zijn partij aan te wijzen. ‘We zullen straks kijken: is de lijsttrekker de gedroomde premier of wijzen we naast de lijsttrekker iemand aan.’ CDA-leider Sybrand Buma schoof deze week minister Wopke Hoekstra (Financiën) naar voren als kandidaat-premier.

Jetten zegt in Betrouwbare Bronnen dat hij de verkiezingsuitslag van 20 maart niet vreest: ‘Ik ben helemaal niet bang voor de periode na de Statenverkiezingen waarin wellicht in de Eerste Kamer geen meerderheid meer is voor de coalitie. Als dat zo is, dwingt het andere partijen die eerder geen verantwoordelijkheid hebben genomen, dat nu wel te gaan doen.’

***

Tijdlijn Betrouwbare Bronnen 27:

00:00:00 - Intro door Jaap Jansen met quotes Rob Jetten

00:04:31 – PG (deel 1)

00:33:11 – PG (deel 2)

01:06:25 – Rob Jetten (deel 1)

01:40:11 – Rob Jetten (deel 2)

01:57:46 – Uitro

01:59:16 – Einde 

See omnystudio.com/listener for privacy information.