97 - Bijzondere ministersposten in bijzondere tijden

PvdA’er Martin van Rijn volgde overwerkte VVD’er Bruno Bruins op als minister voor Medische Zorg. Dat was voor velen een verrassing en werd als heel ongebruikelijk gezien. Maar is dat wel zo? Kende ons land in zijn politieke historie niet vaker ministers die in een nationale of internationale crisis met een speciale opdracht of taak aan het werk werden gezet?

In deze editie van de podcast bespreken Jaap Jansen en PG Kroeger een hele reeks van bekende en geheel vergeten crises en bijzondere situaties waarin kabinetten een bewindspersoon heel doelgericht op een belangrijk nieuwe probleem aan het werk zetten. Van de dreiging van een atoomoorlog met Stalin tot het organiseren van de nieuwe polder in katholieke zin. Van migratie tot millenniumbug.

Een eerste voorbeeld van zo'n crisisminister deed zich voor in Londen. In 1943 vond koningin Wilhelmina de komst – op de vlucht per zeilboot de jonge jurist en 'Engelandvaarder' Jaap Burger (SDAP, daarna PvdA) zó moedgevend voor 'de eindoverwinning', dat hij een plek in de Ministerraad kreeg. Daar moest hij zich helemaal gaan richten op de voorbereiding van de terugkeer van een democratisch en bestuurlijk effectief Nederland en een overheid die daarbij paste. Het was het begin van een opmerkelijke politieke loopbaan.

Ook ver na die tijd kwam er zo'n crisisminister voor een complex vraagstuk dat heel de samenleving leek te kunnen ontregelen. Het virus tijdens Paars II was de 'millenniumbug'. Roger van Boxtel (D66) moest die dreiging pareren.

In dat kabinet verscheen nog een andere versie van zo'n bewindspersoon: de programmaminister. Zo iemand werd in het Haagse wereldje en de journalistiek weleens meewarig 'minister van lege dozen' genoemd. Want hij heeft geen eigen departement en organisatie. Meestal moet-ie inwonen bij een 'echte minister' van een bestaand departement en daarvan onderdelen en medewerkers bij elkaar zien te rapen.

Toch kregen sinds Paars II alle kabinetten van Balkenende en daarna van Rutte een of meer van dit type bewindslieden. Rutte III is zelfs de kampioen van de programmaministers: er zijn er vijf. Het is daarbij interessant om te zien op welk soort posten deze kabinetten zulke specifieke ministers hebben gezet. Dat varieerde van 'Wijken' tot 'Asiel' en van 'Rijksdienst' tot 'Gezin'. Keuzes die iets zeggen over de politieke ontwikkeling en geschiedenis van ons land. Net als de stap die Martin van Rijn nu zette.

***

Naast Martin van Rijn, Bruno Bruins, Jaap Burger en Roger van Boxtel hoor je in deze aflevering over de ministersposten van Frans Teulings (KVP, Drees I), Guus Albregs (KVP, Drees I), Adrianus de Bruijn (KVP, Drees II), Theo Bot (KVP, Cals), Hilbrand Nawijn (LPF, Balkenende I), Rita Verdonk (VVD, Balkenende II), Thom de Graaf (D66, Balkenende II), Alexander Pechtold (D66, Balkenende II), André Rouvoet (ChristenUnie, Balkenende IV), Ella Vogelaar (PvdA, Balkenende IV), Eberhard van der Laan (PvdA, Balkenende IV), Gerd Leers (CDA, Rutte I), Stef Blok (VVD, Rutte II), Arie Slob (ChristenUnie, Rutte III), Sigrid Kaag (D66, Rutte III), Sander Dekker (VVD, Rutte III) en Stientje van Veldhoven (D66, Rutte III).

***

Verder lezen

Ella Vogelaar en Onno Bosma – Twintig maanden knettergek (Balans, 2009)

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door Weee Nederland

***

Tijdlijn

00:00:00 – Intro

00:11:08 – Deel 1

00:54:18 – Deel 2

01:34:28 – Uitro

01:34:54 – Einde 

See omnystudio.com/listener for privacy information.