139 - Ank Bijleveld en haar nieuwe Defensievisie: Europa moet zichzelf militair kunnen verdedigen

Oct 15, 2020

Ask episode

Chapters

Transcript

Episode notes

Jaap Jansen en PG Kroeger praten met minister Ank Bijleveld (Defensie) over haar politieke erfenis: de Defensievisie 2035. De bewindsvrouw schetst daarin de dreigingen en harde keuzes waarmee Nederland de komende decennia wordt geconfronteerd. “Vrijheid is niet vanzelfsprekend en zij is kostbaar.”

Beatrice de Graaf, hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit Utrecht met als leeropdracht ‘history of international relations & global governance’ en lid van de Adviesraad Internationale Vraagstukken, is ook te gast en praat mee.

De machtsverhoudingen in de wereld zijn schuivende ijsschotsen. Ursula von der Leyen leidt ‘een geopolitieke Europese Commissie’. Oorlogen zijn hybride geworden, high tech en asymetrisch. We leven in een ‘voorspelbare onvoorspelbaarheid’, zegt De Graaf.

Bijlevelds langetermijnvisie is een hulpkreet naar de politiek en de samenleving. “Keuzes zijn nodig.” Want de dreigingen zijn anders dan het bekende en bestaande. Bovendien kan Nederland die nieuwe dreigingen niet in zijn eentje aan en ook niet met de klassieke mechanismen. De minister analyseert in haar visie tot 2035 daarom zowel de dreigingen die op het koninkrijk afkomen – van ‘cyberwar’ tot natuurlijke rampen als orkanen en overstromingen – als de problemen waardoor ons land ‘niet adequaat toegerust is’.

Ze wijst erop dat zowel de organisatie, de mensen als de toerusting en hun focus grote veranderingen moeten ondergaan. Dat vereist technologisch hoogwaardige medewerkers, teams en middelen die ‘informatie-gestuurd en zeer flexibel kunnen optreden’. Bijleveld zegt dat de Russische poging tot hacken bij de OPCW een enorme ‘wake up call’ was. En ook de Rotterdamse haven wordt via cyber bedreigd. Heel het Defensieapparaat moet daarom een soort ‘Leven lang ontwikkelen’-omgeving worden. Investeren in werving, opleiding, bijspijkeren en innoveren van de juiste hoogopgeleide mensen is daarvan een cruciaal onderdeel. Bijleveld spreekt van niets minder dan een ‘cultuurverandering’ die iedereen aangaat, zowel binnen de organisatie als bij de partners van Defensie. Daarbij is ook de maatschappelijke relevantie en zichtbaarheid van Defensie essentieel.

Op dat laatste punt heeft zij al nadrukkelijk stappen gezet, zoals het opheffen van het verbod een uniform te dragen buiten de organisatie. Zorgen heeft zij op dit punt over de ruimte in het politiek debat voor zowel die strategische als die zichtbaarheidsbelangen. Beatrice de Graaf en de minister vrezen een overmaat aan ‘incidentgerichtheid’. Debatten in de Tweede Kamer gaan te weinig over lange-termijnvragen.

Een groot thema voor Bijleveld is de rol van Nederland in de NAVO en steeds meer ook als Defensie-bondgenoot in de Europese Unie. Nederland wordt als betrouwbare partner ‘echt gewaardeerd’ en op hoog niveau betrokken bij grote besluiten. “Maar financieel en operationeel boksen wij ver benden ons gewicht. We zijn de vijfde economie in Europa, doen mee in de G20 maar we staan bij de investeringen in onze defensie op drie na onderaan. De kwaliteit van onze militaire bijdrage wordt wereldwijd erkend, maar dan is het zaak juist daar veel meer in te investeren zodat dit ook zo blijven kan. Andere landen gaan niet met ons samen omdat ze zo lief zijn.”

Ank Bijleveld onderstreept nadrukkelijk de woorden van Angela Merkel dat Europa in de wereld moet beseffen dat het er uiteindelijk alleen voor staat. Dat heeft grote consequenties. “Europa moet zichzelf in de toekomst militair kunnen verdedigen”, zegt Bijleveld. Ze gaat hiermee veel verder dan Nederlandse kabinetten en de Tweede Kamer tot nu toe. “We werken al wel samen met andere Europese landen, maar nog niet als Europese Unie. Dat moeten we wel gaan doen.”

Volgens haar moet dit rapport een belangrijke rol spelen in de komende kabinetsformatie. “Met dit rapport weten we in elk geval wat de feiten zijn en wat noodzakelijk is. Niemand kan dan nog zeggen dat hij dit niet wist.”

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door Weee Nederland en door donaties van luisteraars via vriendvandeshow.nl/bb

***

Verder lezen

Defensievisie 2035

Beatrice de Graaf - Tegen de terreur, hoe Europa veilig werd na Napoleon (Prometheus, 2019)

Beatrice de Graaf - Fighting terror after Napoleon (Cambridge University Press, 2020)

Robert M. Gates - Exercise of Power: American Failures, Successes, and a New Path Forward in the Post-Cold War World

AIV-advies Europese veiligheid: tijd voor nieuwe stappen

Harvard Kennedy School: Nation Cyber Power Index 2020

NAVO-opinieonderzoek december 2019

Blik van een millennial op de nieuwe generatie militairen