Betrouwbare Bronnen 312 - Schurend verleden - over cancelculture, politiek en geschiedenis
In Leiden moest een schilderij van ‘sigaren rokende witte mannen’ (het universiteitsbestuur in 1974) weg en in Riga bliezen ze een 80 meter hoge betonnen Sovjet-obelisk op. Vladimir Poetin stal onlangs uit de Oekraïense stad Cherson het lijk van Grigory Potjomkin en de ruiterstandbeelden van Robert E. Lee verdwijnen uit ‘the Old South’. Jaap Jansen en PG Kroeger duiken in deze editie van Betrouwbare Bronnen in de complexe vraagstukken rond 'schurend verleden' en 'schuldige plekken’.
De felle discussie in Odessa over het magnifieke beeld van tsarina Catharina II bewijst tenminste één ding: het verleden is eigenlijk nooit passé. Tegelijkertijd wil Cherson de doodskist terug van haar stichter, de geliefde generaal van diezelfde vorstin. Deze innerlijke contradicties geven wel aan hoe lastig en ingewikkeld de debatten kunnen zijn over wat we in onze tijd nu wel en niet uit het verleden willen erkennen, meedragen en doen vergeten. En kan dat überhaupt, vergeten?
PG analyseert dat er vaak drie motieven aan de orde komen in zulke discussies over pijn of ongemak uit het verleden. Het eerste is de behoefte eerbewijzen aan tirannen en hun handlangers niet meer te accepteren. Daar zijn pregnante voorbeelden van. Van het verwijderen van de opgebaarde Jozef Stalin aan het Rode Plein en het opblazen in Praag van het grootste standbeeld ooit in Europa tot het verwijderen van het praalgraf van dictator Francisco Franco. Daarom ook zijn in Duitsland vele Hindenburgpleinen en straten verwijderd, maar staan de Bismarckmonumenten nog overeind.
Het tweede motief is dat van het wegnemen van een eenzijdige, soms zelfs fictieve monumentalisering van aspecten en imago's uit het verleden. Daarom strijkt men in de vroegere Confederacy in Amerika nu de 'Stars and Bars'-vlaggen, werd Batavia Jakarta en kreeg Karl Marx Stadt in de DDR na de 'Wiedervereinigung' zijn oude naam Chemnitz terug.
Het derde motief is de wens een nieuwe, eigen identiteit op te poetsen, zowel in positieve als in negatieve zin: dít zijn we of dát zijn we niet. Ziedaar waarom ze aan de Leidse universiteit dat schilderij meenden te moeten verwijderen. Ze kenden er historie noch betekenis van. PG vertelt over twee van de daarop geschilderde mannen met rookwaren, die hij beide goed kende!
Bij dit derde motief zien we hoe Berlijn de paradeplaats van het DDR-regime verving door een herbouwd paleis, maar twee standbeelden van communistische denkers slechts een beetje verplaatste. Hierbij speelt ook de discussie rond de beelden van Comte de Richelieu in Odessa en dat van zijn opdrachtgeefster, de tsarina. Om dit motief draait het ook als we discussiëren over een 'Zeeheldenbuurt', een 'Indische buurt' en een 'Transvaalbuurt'. En ondertussen struikelen we daar over Stolpersteine…
PG sprak er al eens over met Vaira Vike-Freiberga. En op dit terrein is ook het denken van de Duitse historica Aleida Assmann behulpzaam. In een gesprek met PG wees zij op het belang en de noodzaak dat de herinnering aan de ene tirannie die aan een andere niet mag relativeren en ook niet mag trivialiseren. Bovendien moeten wij hierbij een al te eurocentrische blik proberen te vermijden. Dat bleek ook al uit het gesprek in de aflevering met Simon Sebag Montefiore. Het verleden is dan ook nimmer voorbij!
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
Heb jij belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Dat zou helemaal mooi zijn! Stuur voor informatie een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl
***
Hieronder nog meer informatie. Op Apple kun je soms niet alles lezen. De complete tekst vind je altijd hier
***
Verder luisteren
311 - De wereld volgens Simon Sebag Montefiore
300 - Ethische politiek: het bijzondere Nederland met zijn 'moreel hoogstaande opvattingen'
259 - De omgevallen boekenkast: leestips van PG!
246 - Kuifje, Kafka en Klompé: de nieuwe eurobiljetten!
231 - Geschiedenis als politiek wapen
228 - De Amerikaanse Burgeroorlog (2): hoe Abraham Lincoln onvoorbereid de strijd in ging
263 - De Amerikaanse Burgeroorlog (3): de overwinning van Abraham Lincoln en Ulysses Grant
253 - Poetins bizarre toespraak: hoe de president de geschiedenis van Oekraïne herschrijft
138 - In het voetspoor van Amerikaanse Presidenten in Nederland
105 - 75 jaar bevrijding: Dagelijks leven in Nazi-Duitsland
65 - 'Vroeger was alles beter', PG Kroeger: nostalgie als strategie en politiek wapen
58 - PG over 70 jaar China, de Volksrepubliek van Mao, Deng en Xi
40 - PG en de geniale broers Von Humboldt
13 - PG Kroeger over liberalen, volkscultuur en Stalin
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:44:54 – Deel 2
00:54:19 – Advertentie voor De Binnenkamer + Deel 3
01:31:00 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.