Zaterdag 14 juni wordt president Donald Trump 79. Hij houdt een militaire parade in Washington DC ter viering van de 250e verjaardag van het nationale leger, de US Army. En daar beginnen de problemen al. Want klopt dat wel? En past een parade echt bij die historie? Wat weten we eigenlijk van die rijk geschakeerde geschiedenis? Jaap Jansen en PG Kroeger praten hierover met Amerika-kenner par excellence Pirmin Olde Weghuis.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Deze aflevering bevat een advertentie van Greenpeace. Stop diepzeemijnbouw en bescherm de wonderen van de diepzee. Word nu donateur en ontvang tijdelijk een volledig duurzaam en uniek oceanenshirt. Ga naar greenpeace.nl/betrouwbarebronnen

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij zoeken contact.

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

In 1775 was er nog geen US Army, de Verenigde Staten zélf bestonden nog niet eens. Wel was er een bende ongeregeld, vaak zonder uniform en schoenen, die onder generaal George Washington de 'Continental Army' vormde. Deze rebellen vochten tegen het machtige leger dat wereldwijd in vele koloniën de dienst uitmaakte. Het Britse leger van koning George III.

Washington en zijn mannen wonnen die opstand. De rebellen maakten daarmee de stichting van een nieuwe Republiek van vrije burgers mogelijk. Hun legertje werd ontbonden en aanvoerder Washington moest heel zijn gezag inzetten om muiterij te voorkomen. De helden waren eigenwijs én ontevreden.

De politici van die Republiek braken zich het hoofd over 'hoe nu verder?' Pirmin Olde Weghuis vertelt hoe zij een groot staatsrechtelijk en strategisch dilemma moesten ontwarren: géén leger zoals George III dat had, geen krijgsmacht zonder controle door burgers, maar wel een effectieve bescherming van de nieuwe natie.

Eén van hun vondsten was het fameuze ‘tweede amendement op de Grondwet’, dat elke burger het recht gaf voor de militie van de nieuwe Republiek een wapen te dragen. Zo werd de US Army een tijdelijke krijgsmacht, die door vrijwilligers gevormd werd in tijden van plotselinge nood of gevaar voor de natie.

Heel anders was de Navy. De marine was de trots van Amerika en vertoonde zich niet zachtzinnig op de wereldzeeën. Het leger was vooral een grenspolitie in de enorme wildernis van het westen van het continent. PG vertelt over Fort Davis in zuidwest-Texas, waar de boeiende, maar prozaïsche realiteit van dat cavaleristenleger van toen nu nog te beleven is.

De US Army was zo klein dat bij het uitbreken van de Burgeroorlog in 1861 maar 16.000 troepen dienden, onder wie vele ambtenaren in Washington en buitenposten. Geen wonder dat president Abraham Lincoln af en toe wanhopig was over zijn manschappen, hun incompetente generaals en de bloederige confrontaties met de zuidelijke slavenstaten. Pas toen hij Ulysses Grant ontdekte, vond hij een militair professional die de overwinning kon afdwingen.

Na de Burgeroorlog werd - zoals al eerder na elke militaire confrontatie - de US Army onmiddellijk gedechargeerd. De krijgsmacht verdampte tot een papieren organisatie. Wel liet deze oorlog iets heel nieuws achter. De meest geduchte politieke lobbyclub van Amerika, de belangenorganisatie van veteranen en hun weduwen en wezen.

Ook bij de Eerste Wereldoorlog gebeurde dit. De US Army was kleiner dan het leger van Portugal.

Franklin Delano Roosevelt zette vanaf 1938 een revolutie in gang. Als een soort militaire 'New Deal' begon deze president een herbewapening, waarmee hij Amerika en de hightech en industriële macht in zijn natie in recordtijd tot een supermacht uitbouwde. Inclusief de eerste kernwapens. Zijn opvolger Harry Truman reorganiseerde dat reusachtig apparaat zeer fors en die ingreep is ook nu nog het fundament van Amerika's militaire dominantie.

Een Republikeinse generaal werd president in 1953. Hij analyseerde wat sinds 1938 was gebeurd en Dwight Eisenhower besloot bij zijn afscheid in 1961 te waarschuwen voor de impact van die combinatie van technologie, economie en militaire macht op een Republiek van vrije burgers. Het ‘militair-industriële complex’ moest aan banden gelegd en het toezicht nadrukkelijk bij de burgers.

Het is een visie die we bij de Republikeinse partijgenoot Donald Trump nimmer horen. Hij wil zo'n parade al sinds hij op 14 juli 2017 eregast was bij president Emmanuel Macron in Parijs. 14 juni, zijn eigen verjaardag, is geen toevallige datum.

Overal in de Verenigde Staten zijn op die dag protestbijeenkomsten onder de pakkende titel 'No Kings'. Het achttiende-eeuwse, principiële besef en de visie van Eisenhower slaan de handen ineen. 250 jaar na George Washington en met de lessen van Lincoln, FDR en Eisenhower voor ogen, staan de Amerikanen opnieuw op een tweesprong. Autocratie of Democratie?