“Technologie is niet goed of fout, maar ook niet neutraal”

In deze aflevering van de Kennisnet-podcast spreekt Remco Pijpers met Siri Beerends, cultuursocioloog en onderzoeker bij medialab SETUP. Ze promoveert aan de Universiteit Twente op de manier waarop kunstmatige intelligentie het mensbeeld verandert. In het gesprek analyseert Beerends hoe AI behalve technologische ook culturele en morele gevolgen heeft. Welke rol speel het onderwijs daar volgens haar in?

Drager van vooruitgang  Ze stelt dat technologie vaak wordt gepresenteerd als drager van vooruitgang, terwijl die veronderstelling zelden ter discussie wordt gesteld. “Technologie is niet goed of fout, maar ook niet neutraal. Elke technologie draagt een eigen waardensysteem met zich mee, waar we ons vaak niet van bewust zijn.” Volgens haar laat AI - met de nadruk op efficiëntie en berekenbaarheid - zien dat mensen steeds meer naar zichzelf kijken alsof ze machines zijn.

Technologische vanzelfsprekendheden bevragen Vanuit SETUP werkt Beerends met kunstenaars aan projecten die technologische vanzelfsprekendheden bevragen. Humor en verbeelding spelen daarbij een belangrijke rol. In een workshop over AI en smartlappen leerden kinderen bijvoorbeeld dat creativiteit en gevoel niet zomaar vervangbaar zijn door software. “Het plezier zit niet in het efficiënte eindproduct, maar in het maakproces – in de snik, in het doorleefde.”

Efficiënte ‘data-burgers’ Het gesprek gaat ook over wat dit betekent voor leerlingen, leraren en schoolleiders. Deze belangrijke vraag is nu aan de orde, zegt ze: wil het onderwijs leerlingen opleiden tot efficiënte ‘data-burgers’ of tot mensen die zich kritisch en creatief tot technologie kunnen verhouden? “Juist het persoonlijke en intermenselijke van de leraar wordt belangrijker, niet overbodiger.”