Sinds de verkiezingen van 2021 vertrokken negen van de vijftien gekozen Tweede Kamerleden uit de CDA-fractie, afgelopen week zelfs twee tegelijk. Termen als 'leegloop' en 'exodus' gingen al snel rond. Alle reden om te analyseren wat er nu precies in die partij aan de hand is, zeker na de klappen die de christendemocraten in maart nog kregen bij de Provinciale-Statenverkiezingen. Jaap Jansen en PG Kroeger - die over de historie van het CDA al veel publiceerde – belichten de achtergronden en actuele perikelen. Quo Vadis: waar gaat het CDA heen?
***
Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst vind je altijd hier
***
Al in de loop van 2019 en 2020 was voor scherpe waarnemers merkbaar dat de ooit zo geduchte machtsmachine van het CDA allesbehalve soepel functioneerde. In een leiderschapsvacuüm na het vertrek van fractieleider Sybrand Buma ontstonden ernstige problemen in Noord-Brabant, een provincie waar het CDA juist historisch sterk geworteld is. Bedreigingen door boerenactivisten en een nieuwe coalitie over rechts met onder meer FvD zorgden voor diepe verdeeldheid. Opvallend was hoe het Haagse CDA daarbij wegkeek en de verwarring vooral extra voedde.
De aanwijzing van een nieuwe nationale lijstrekker (Hugo de Jonge! Wopke Hoekstra!) en de perikelen daaromheen lieten opnieuw zien dat het intern niet goed zat. De Tweede-Kamercampagne van 2021 liep uit op een rommelige en inhoudelijk stuurloze deceptie. PG wijst erop dat dit niet leidde tot een scherpe, inhoudelijke evaluatie. Eerder tot het omgekeerde: het toedekken van de narigheid en vermijden van harde lessen.
Het was overigens niet zo, dat vanuit het CDA niet gepoogd werd een eigentijds politiek program te presenteren. Men was misschien eerder te ijverig daarmee. De hoeveelheid 'nieuwe visies' en rapporten is de voorbije jaren bijna niet te tellen; ze volgen elkaar in hoog tempo op. Dat vergroot eerder onzekerheden dan dat het koersvastheid en focus op de lange termijn onderstreept. Van Zij aan Zij, via een New Deal en een Coöperatieve Samenleving werd het 'Minder Ik, Meer Wij’ en ‘Heel Nederland’. Toch zeggen velen ook binnen het CDA dat het hen duizelt en onhelder is wat de koers nu toch is. Papier is immers geduldig.
De deelname aan het kabinet Rutte IV kon daarbij niet voor nieuw elan zorgen - waarvoor vanuit de partijdenktank al gewaarschuwd was in Betrouwbare Bronnen 212 - en de neiging in de Kamerfractie tot een klassiek 'monisme' tegenover het kabinet remde een duidelijke, eigen profilering. Het forse verlies bij de Staten was daardoor eigenlijk tevoren al ingeboekt. Verrassen kon het niemand.
En die leegloop in de Kamer dan? Die is niet eens zo ongebruikelijk, ook bij andere partijen zie je dit. Maar nu het CDA geen 40 of 50 zetels meer heeft, valt een plots vertrek wel veel meer op. Bovendien is deze ontwikkeling een uitvloeisel van de eerdere mislukking om de CDA-kieslijst te verversen. Twee jaar na de verkiezingen lijkt die ontwikkeling zo alsnog te gaan slagen.
Signalen van de jongeren (het CDJA) en vanuit het Europees Parlement – in 2024 staan er alweer verkiezingen op de rol - wijzen erop dat voor zulk nieuw elan weinig tijd meer beschikbaar is. Partijvoorzitter Hans Huibers zal de komende tijd aan de slag moeten na een periode waarin hij vooral een interne 'cheerleader' was om zijn club moed in te spreken. Daarbij kan hij bij geestverwanten in Vlaanderen bij onze eerdere gast Sammy Mahdi en in Duitsland de CDU na Angela Merkel zien hoe ook zij worstelen met hun profiel en koers.
Vooral in de nu verjongde Kamerfractie zal men een nadrukkelijker 'eigen profiel' moeten laten zien. En willen vermijden dat er opnieuw 'een nieuwe visie' uitgeprobeerd gaat worden. Die nieuwe mensen daar zouden wel eens een stille coup kunnen plegen. En eindelijk concreet gaan doen wat al die tijd alleen maar geduldig papier bleek te zijn. De vraag is dan natuurlijk wel, wat ook dit betekent voor de relatie van het CDA met Rutte IV.
***
Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!
De prijswinnaars van het boek van Jan Hoedeman worden bekend gemaakt in deze aflevering!
In deze aflevering zit een Bamigo-advertentie. Tot en met 30 april 2023 25% en soms zelfs 40% korting. Daarna weer de volle prijs, behalve als jij de Betrouwbare Bronnen-code kent, dan krijg je met Bron20 20% korting!
Heeft u belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Stuur voor informatie een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl
***
Verder luisteren
337 - Een pauzeknop om te versnellen. Het bijna-einde van Rutte IV
335 - Na de verkiezingen: de kunst van het wonden likken
334 - Provinciale-Statenverkiezingen 2023: zware klappen in een verdeeld land
307 - Tien wetten waaraan een succesvolle fractievoorzitter moet voldoen
282 - Hoe Sammy Mahdi - de nieuwe Vlaamse leider - de christendemocraten er weer bovenop wil helpen
212 - Het CDA zoekt zichzelf, Richard van Zwol en Pieter Jan Dijkman wijzen de weg
209 - Kabinetsformatie 2021: De VVD nerveus, het CDA labiel en Hamer houdt stug vol
176 – De verkiezingscampagne van 2021: onverwachte winnaars en verliezers
175 – De koers van CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra en het verschil met de VVD
153- Het CDA en de tand des tijds
BB 134 – 40 jaar CDA, 10 jaar CDA-congres in de Rijnhal
BB 119 – Elke machtsoverdracht in het CDA is een drama
BB 83 – Het CDA, lastige coalities en gedogen
BB 56 – Tien wetten waaraan een succesvolle partijvoorzitter moet voldoen
BB 46 – De koers van CDA-vicepremier Hugo de Jonge
***
Tijdlijn
00:00:00 – Deel 1
00:48:46 – Deel 2
01:22:33 – Einde
See omnystudio.com/listener for privacy information.