#216 José van Dijck - Overleven in de wereld van social media, big tech en veel platformen

‘‘Vandaag ga ik het met mijn gast hebben over social media, big tech en platformen.’’, vertelt Michel over de 216e podcast. Zijn gast, José van Dijck, is universiteitshoogleraar Media en Digitale Samenleving aan de Universiteit van Utrecht. De afgelopen jaren volgde ze de ontwikkelingen rondom digitale media op de voet. Daarnaast werd ze in 2016 door maandblad ‘Opzij’ uitgeroepen tot meest invloedrijke vrouw. Michel: ‘‘Als je op dit moment wil zien wat er gebeurt, dan ontkom je er niet aan om te kijken naar uw specialisme. Ik denk ook dat de digitale wereld onze besluitvorming behoorlijk heeft beïnvloed.’’ José van Dijck heeft zich onder andere beziggehouden met het fenomeen social media. ‘‘Ik heb er een aantal boeken en vele artikelen over geschreven, maar het is zo moeilijk om social media, big tech en platformen te volgen. De ontwikkelingen gaan zo snel.’’ De nieuwe wereld die komt kijken bij alles wat digitaal is volgt José al zo’n 35 jaar. ‘‘Ik heb de afgelopen tientallen jaren zoveel grote veranderingen meegemaakt. In de jaren ’90 zag je vooral dat mensen gingen proeven aan digitale ontwikkelingen, maar toen sprak je nog niet over een genetwerkte digitale samenleving, dat is nu echt anders.’’ Volgens de hoogleraar, die gepromoveerd is in de Verenigde Staten, is er vanaf 2000 een belangrijk omslagpunt zichtbaar. ‘‘Eigenlijk zijn alle platformen die we nu kennen toen ontwikkeld. In de begin jaren ’00 waren die bedrijfjes nog klein en hadden veel concurrentie, maar in de jaren die volgde kwam er zo’n enorme expansie van grote platformen. Rond 2010 had Facebook bijvoorbeeld honderd miljoen gebruikers en toen zag je dat mensen op dat platform kwamen omdat het de meeste gebruikers had.’’ Het laatste decennium kenmerkt zich vooral aan de gigantische expansie van big tech bedrijven, zegt Van Dijck. ‘‘Platformen gingen niet meer alleen over het exploiteren van mediaplatformen, maar ook over infrastructuur van het digitale systeem. Neem bijvoorbeeld cloudservices, die behoren vrijwel allemaal tot de big tech bedrijven.’’ Volgens Michel zijn we nu aanbeland in een lastige tijd: ‘‘Als ik om me heen kijk zie ik mensen worstelen. Wat is op dit moment waar? Wat is niet waar? In mijn ogen vindt er een enorme vertroebeling plaats.’’ Van Dijck antwoordt: ‘‘Meningen doen het op social media veel beter dan feiten of nuances. De context is weg, dat is iets waar ik me ook zorgen over maak. Zonder contextinformatie telt elke mening even zwaar. Bij het begin van de pandemie in maart 2020 zag je gelijk overal meningen. Ze kwamen overal en nergens vandaan en niemand keek naar wie wat zei.’’ Social media heeft een grote rol als het gaat om waarheidsbevinding, constateert Van Dijck. ‘‘Tijdens het begin van de coronacrisis nam de hoeveelheid misinformatie en desinformatie in een korte tijd gigantisch toe. Daar hebben de digitale platformen hun verantwoordelijkheid gepakt. Geef mensen informatie die klopt, of geef mensen die onwaarheden verkondigen een kleinere ‘megafoon’. Waarheidsbevindingen in de digitale wereld zie ik als een van de bedreigingen van de moderne tijd. En daar moet écht wat aan gedaan worden.’’ Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.