En dan nu met een expert: waarom is links zo klein?
Jan 21, 2025
auto_awesome
Deze keer is Simon Otjes te gast, universitair docent politieke wetenschap aan de Universiteit Leiden. Hij bespreekt de afname van linkse partijen en de opkomst van extreemrechtse bewegingen in Nederland. Waarom vinden kiezers culturele thema's nu belangrijker? Otjes legt de spanning tussen economische en culturele opvattingen bloot. Daarnaast onderzoekt hij de kloof tussen politieke vertegenwoordiging en de wens van kiezers, en hoe populisme de democratie beïnvloedt. Een diepgaande analyse van de politieke trends!
De afname van linkse stemmen in Nederland wordt veroorzaakt door kiezers die economisch links, maar cultureel rechts denken, waardoor zij naar rechtse partijen neigen.
Politieke elites en media spelen een belangrijke rol in de polarisatie van thema’s, waarbij culturele onderwerpen de aandacht afleiden van economische kwesties.
Het Nederlandse politieke systeem zonder duidelijke blokkensystemen leidt tot complexe regeringsformaties, wat de verantwoordelijkheid voor beleid en democratische tevredenheid ondermijnt.
Deep dives
De afname van links in Nederland
De afname van het electoraat voor linkse partijen in Nederland is te wijten aan een verschuiving in thema's die belangrijk worden geacht door kiezers. Een aanzienlijke meerderheid van de bevolking waardeert een gelijkmatige inkomensverdeling, wat economisch links is, maar tegelijkertijd hecht tweederde van de kiezers belang aan het verminderen van migratie, wat cultureel rechts is. Hierdoor ontstaan er kiezers die economisch links, maar cultureel rechts denken, en afhankelijk van welke thema's de politieke agenda domineren, bewegen zij tussen links en rechts. Als de focus verschuift naar culturele thema's zoals migratie, kiezen deze kiezers vaak voor rechtse partijen, waardoor linkse partijen een steeds kleinere achterban hebben.
De rol van media en politieke elites
De opkomst van rechtsradicalisme en de manier waarop kiezers zich positioneren, wordt sterk beïnvloed door de media en politieke elites. Politieke elites hebben de neiging om culturele en economische onderwerpen te scheiden op een manier die voor hen makkelijk te begrijpen is, wat de perceptie van de kiezer beïnvloedt. Dit bevordert de polariserende dynamiek waarin culturele thema's dominant worden, terwijl de aandacht voor economische kwesties verdwijnt. Het behagen van de mediacircus en het vermijden van complexe discussies over economisch beleid zorgt ervoor dat rechtse partijen gemakkelijker aanspraak maken op electoraat, ondanks eventuele falingen in beleid.
De impact van blokkensystemen
Nederland onderscheidt zich van veel andere landen door zijn gebrek aan blokkensystemen, wat leidt tot gedeeltelijke afwisseling van de macht. Veel landen met vergelijkbare politieke structuren hebben meer stabiliteit dankzij een duidelijke afwisseling tussen een links- en een rechtsblok. In Nederland zijn partijen geneigd om coalities aan te gaan met zowel linkse als rechtse partijen, wat resulteert in complexe regeringsformaties zonder duidelijke meerderheid. Dit systeem heeft geleid tot een politiek landschap waarin kiezers vaak onzeker zijn over wie verantwoordelijk is voor beleid, wat de democratische tevredenheid kan ondermijnen.
Herdistributie van stemmen binnen links
Binnen het linkse kamp in Nederland vindt er een herverdeling van stemmen plaats, waarbij de Partij van de Arbeid en GroenLinks bewegingen maken, maar niet noodzakelijk zeer winstgevend zijn voor de stemverdeling. De fusie tussen GroenLinks en de PvdA heeft mogelijk niet geleid tot een groot verlies van stemmen binnen links, maar eerder tot een verschuiving binnen de linkse kiezersbasis. Uiteraard hebben partijen als de NSC geprofiteerd door electoraat aan te trekken van kiezers die cultureel conservatief, maar economisch links zijn. Het duidelijke probleem is dat de kiezers die op deze partijen stemmen, vaak niet voldoende worden aangesproken door de links progressieve partijen.
De uitdaging voor links
Linkse partijen staan voor de uitdaging om thema's te agenderen die in lijn liggen met hun progressieve waarden, terwijl ze ook aantrekkelijk blijven voor kiezers. Succesvolle mobilisatie rondom onderwerpen als economische herverdeling vereist dat ze culturele onderwerpen minder dominant laten zijn in het politieke debat. De uitdaging ligt in het creëren van een maatschappelijke discussie die de focus legt op economische onderwerpen, waar links potentieel sterke standpunten heeft. Dit vereist niet alleen verandering binnen linkse partijen, maar ook samenwerking met andere politieke actoren die bereid zijn het culturele debat te verschuiven naar economische kwesties.
Wereldwijd groeit de macht van extreem rechtse partijen, en zie je linkse politiek verzwakken en krimpen. Waarom? Wat bezielt de kiezer en wat doen politici? In deze aflevering van de Jesse Frederik Show schuift politiek expert Simon Otjes aan om het een en ander uit te leggen.
