Hoe supermarktketen Spar is gebruikt om sancties te omzeilen in Iran
Dec 23, 2024
auto_awesome
Huib Modderkolk en Willem Feenstra, beide onderzoeksjournalisten, onthullen hoe supermarktketen Spar betrokken was bij het omzeilen van sancties in Iran. Ze bespreken de uitdagingen waarmee Spar in Teheran te maken kreeg en hoe lokale takken onafhankelijk opereerden. Tevens klinkt er kritiek op de morele verantwoordelijkheid van Spar Nederland bij deze misstanden. Klokkenluiders en de media spelen een cruciale rol in het aan het licht brengen van deze schimmige praktijken. Verken de complexe relatie tussen Nederland en Iran door hun verhalen.
Spar gebruikte een licentiesysteem dat lokale ondernemers de vrijheid gaf, maar dit leidde ook tot sanctie-omzeiling in Iran.
Onderzoeksjournalisten onthulden dat klokkenluiders essentieel waren voor het blootleggen van schimmige activiteiten rondom illegale technologie-import naar Iran.
Deep dives
Internationale Groei van Spar
Spar is wereldwijd niet alleen een buurtsuper in Nederland, maar een grote speler op de internationale markt, met meer vestigingen in sommige landen dan bekende ketens zoals McDonald's. Deze groei is mogelijk gemaakt door een licentiesysteem dat ondernemers de vrijheid biedt om hun eigen stempel op hun vestiging te drukken. Dit model laat toe dat lokale producten verkocht kunnen worden en dat de inrichting van de winkels kan variëren per locatie. In het Verenigd Koninkrijk overschreed het aantal Spar-winkels zelfs die van McDonald's in 2019, waarmee de omvang van het bedrijf wordt benadrukt.
Sancties en Spar in Iran
Spar opende in 2020 vier vestigingen in Teheran, ondanks de strenge internationale sancties tegen Iran, die onder andere handelsbeperkingen omvatten. Het bedrijf wist gebruik te maken van een maas in de wet, aangezien voedselproducten zijn uitgesloten van deze sancties. Een tussenstation in Oostenrijk speelde een cruciale rol door als licentiehouder op te treden en hierdoor kon Spar zijn activiteiten zonder veel hinder voortzetten. Dit leidde er echter toe dat het bedrijf betrokken raakte bij het ontduiken van deze sancties met verschillende dubieuze transacties.
Schimmige Praktijken en Klokkenluiders
De onderzoeksjournalisten onthulden dat er schimmige praktijken plaatsvonden rond de import van westerse technologieën naar Iran, zoals servers die in werkelijkheid niet voor Spar bedoeld waren. Klokkenluiders meldden dat via een Oostenrijks bedrijf diverse apparatuur werd aangeschaft om activiteiten in de telecomsector te ondersteunen, wat in strijd was met de sancties. Er werd zelfs gesuggereerd dat deze illegale transacties werden gefaciliteerd door lokale ondernemers met connecties binnen het Iraanse regime. De rol van deze klokkenluider bleek cruciaal, omdat deze de journalistiek hielp de zaak openbaar te maken, wat een belangrijke stap was in de richting van verantwoording.
Waar supermarktketen Spar in Nederland vooral bekend is als buurtsuper op de camping en universiteitscampussen, is het wereldwijd een grote speler in de branche. Zelfs de Iraanse hoofdstad Teheran had tot voor kort vier filialen. Maar wat men op het hoofdkantoor in Nederland niet wist, is dat de winkels daar werden gebruikt om de strenge sancties tegen het Iraanse regime te ontduiken. Hoe dat zit bespreken we met onderzoeksjournalisten Huib Modderkolk en Willem Feenstra.
Onze journalistiek steunen? Dat kan het beste met een (digitaal) abonnement op de Volkskrant, daarvoor ga je naar www.volkskrant.nl/podcastactie
Presentatie: Sheila Sitalsing Redactie: Corinne van Duin, Lotte Grimbergen, Julia van Alem en Jasper Veenstra Montage: Rinkie Bartels