488 - Het Congres van Wenen (1814-1815) als briljant machtsspel

Betrouwbare Bronnen

notes

CHAPTER

De Geopolitieke Erfenis van het Congres van Wenen

Dit hoofdstuk verdiept zich in de geopolitieke dynamiek van het Congres van Wenen en verbindt deze met hedendaagse geopolitieke stromingen zoals sociaal Darwinisme. De spreker onderzoekt de paradox van Xi Jinping als voorstander van een regels-gebaseerde internationale orde, terwijl ook de invloed van technologie op moderne leiders wordt belicht. Daarnaast worden de strategische onderhandelingen en sociale aspecten van het congres belicht, met bijzondere nadruk op de rol van Metternich en kleinere vorsten.

00:00

Transcript

Episode notes

De rode draad door alle wilde manoeuvres van Donald Trump is zijn ambitie om de politieke verhoudingen op wereldschaal fundamenteel te veranderen. Hij wil daartoe een deal sluiten met Vladimir Poetin en dan samen met Xi Jinping. En daarbij zijn Volodymyr Zelensky en de Europese Unie alleen maar lastige obstakels.

Maar hoe doe je zoiets? Hoe krijg je de 'grootmachten' bij elkaar en kom je tot een succesvol machtsevenwicht? Daarvan kent de wereldgeschiedenis een zeldzaam en uniek voorbeeld.

Het Congres van Wenen in 1814-1815 bracht de allergrootste heersers in Europa en wereldwijd bijeen. Keizers, koningen, de tsaar en hun diplomaten streken neer langs de Donau en palaverden. Een leerzaam en inspirerend relaas. Met tal van waarschuwingen uit de finesses van het spel om de macht.

‘Wenen’ mondde uit in een groot verdrag dat de kaart van Europa geheel opnieuw tekende. Jaap Jansen en PG Kroeger vertellen het verhaal van maanden van onderhandelen, spioneren, sjoemelen en ‘the art of the deal’.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

In onze podcast te adverteren of ons sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

We weten heel veel over Wenen van toen. Dankzij brieven, dagboeken, spionageverslagen en memoires van even kleurrijke als briljante mensen die zich met het machtsspel bemoeiden. Een van hen was een Belgische prins die de lieveling was van de Weense salons, iedereen kende en met ze roddelde: Charles-Joseph de Ligne. Een ander de Pruisische geleerde en ambassadeur Wilhelm von Humboldt, bevriend met Goethe. En de sluwe ras-opportunist Charles-Maurice de Talleyrand, die evengoed koningen en keizers diende als de revolutie.

Zo kunnen we op de voet volgen hoe de sleutelfiguur van dit Congres - gastheer Klemens von Metternich - alles zo organiseerde, dat hij de spin in het web was en bleef. Hij zorgde dat het eindresultaat een groot succes werd. Zijn slotverklaring en het verdrag zorgden decennia voor rust en vrede.

Daar zijn dan ook belangrijke lessen uit te trekken voor de grootmachten van 2025. Heeft Trump een idee van zo'n wereldwijd machtsevenwicht of zit hij vast in denken over vazallen en het uitruilen van territoria, van Panama tot Groenland en van de Donbas tot Taiwan?

Hebben Poetin en Trump basisbeginselen voor een wereldwijd akkoord die leidt tot een nieuwe balans? Metternich had dat en warempel lijkt Xi Jinping nog het meest op hem.

Het Congres van Wenen was niet alleen hard werken aan politiek en diplomatie. Het was het ultieme society event. Gekroonde hoofden, kunstenaars, spionnen, charmante dames en journalisten werden door Metternich en het frivole hofleven van Wenen vermaakt met eindeloos entertainment. Bals, opera, banketten, jachtpartijen en salons volgden elkaar maandenlang op. “Hoe loopt het congres? Het congres loopt niet, het danst”, klonk het lachend. Zelfs Beethoven pikte er een graantje van mee!

Door een doordachte en innovatieve, rationele organisatie van de onderhandelingen lukte het Metternich om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. De tsaar, het Britse Empire en Habsburg kregen wat zij ambieerden. Pruisen werd een nieuwe grootmacht en ondanks Napoleons nederlaag werd Frankrijk als belangrijk land in ere hersteld. Niemand van de grootmachten bleef gefrustreerd en wraakzuchtig achter. De slachtoffers van destijds zijn verbluffend actueel: Polen, Moldavië, de Balten, Oekraïne, Italië en vooruitstrevende Duitse idealisten.

Zo valt er voor ons in 2025 van alles te leren nu de grote wereldspelers als in Wenen toen een nieuw machtsevenwicht lijken te willen opleggen. Heeft de EU haar ambities en rol op orde hierbij? Wie is de Metternich van nu?

***

Deze aflevering bevat enkele muziekfragmenten: Wellington’s Victory (Beethoven / Berlin Philharmonic Orchestra, Herbert von Karajan), Hoffnungsstrahlen (Joseph Lanner), Der Glorreiche Augenblick (Beethoven)

***

Verder luisteren

487 - Donder en bliksem in het Oval Office

484 - Hoe Trump chaos veroorzaakt en de Europeanen in elkaars armen drijft

476 – Trump II en de gevolgen voor Europa en de NAVO

458 - De gedroomde nieuwe wereldorde van Poetin en Xi

455 - De bufferstaat als historische - maar ongewenste - oplossing voor Oekraïne

447 - Als Trump wint staat Europa er alleen voor

373 - Nederland en België: de scheiding die niemand wilde

350 - 100 jaar Henry Kissinger

339 – De geopolitiek van de 19e eeuw is terug. De eeuw van Bismarck

336 - Timothy Garton Ash: Hoe Europa zichzelf voor de derde keer opnieuw uitvindt