De Symboliek en Politiek van de Vrijheidsbeeld

In dit hoofdstuk wordt de geschiedenis en symboliek van het Vrijheidsbeeld besproken, met een focus op de Franse gift aan de VS en de ironie rondom een Franse socialist die zijn teruggave overweegt. Er wordt ingegaan op de complexe relaties tussen Europese politieke leiders en hun invloed op de militaire en nucleaire strategieën na de Koude Oorlog. Het hoofdstuk eindigt met de opkomst van een nieuwe Europese defensiegemeenschap, gericht op samenwerking en veiligheid in het licht van geopolitieke uitdagingen.

Transcript

chevron_right

Play full episode

chevron_right

Transcript

Episode notes

Een Europees kernwapen? Die vraag is actueler dan ooit nu Europa zich niet meer veilig waant onder de Amerikaanse atoomparaplu. Bondskanselier Friedrich Merz, de Poolse premier Donald Tusk en andere Europese leiders voeren plotsklaps een dialoog met de chef van de Franse kernwapens, president Emmanuel Macron. En die reikt hen de hand. Dat doet hij niet voor het eerst, maar nu blijkt zijn gebaar uiterst relevant.

Jaap Jansen en PG Kroeger duiken in de uitzonderlijke historie van de 'Force de Frappe', waarin de Fransen keer op keer een eigenwijze, lastige positie innamen en soms jaren later gelijk kregen. Gaat dat nu weer zo? En wat doet Nederland?

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij zoeken contact.

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

De Franse nucleaire ambitie is ongeveer de oudste in Europa. Wetenschappelijk liepen ze voor op bijna iedereen. Toch blokkeerde president Roosevelt deelname van Frankrijk aan het Manhattan-project. Dat trauma werkt door tot vandaag.

Na 1945 was Frankrijk arm, maar ambitieus. Net als zijn geheime bondgenoot, de nieuwe en bedreigde staat Israël. Zij bundelden hun innovatief vernuft. De linkse premier Pierre Mendès France nam in 1954 het besluit een eigen kernwapen te bouwen. Dat zou van Frankrijk het leidende land in de nieuwe Europese Defensie Gemeenschap maken en het Duitsland van Konrad Adenauers Wirtschaftswunder overtreffen.

In 1958 werd Charles de Gaulle president in een diepe nationale crisis. Hij pakte aan, strategisch en eigenzinnig. Ook met dat kernwapen, de 'Force de Frappe'. Zijn markante koerswending blijkt in 2025 bijna profetisch.

Wat Macron nu aanbiedt is ondenkbaar zonder wat De Gaulle op eigen kracht realiseerde. De 'dissuasion' - afschrikking - van 'La Russie' en diepe argwaan naar Amerika vormden samen de kern van De Gaulles visie op Franse macht en capaciteiten.

Jaap en PG vertellen over opmerkelijke momenten in deze historie. Van kernproeven in de Sahara, de Jupiter-bunker in hartje Parijs en de export van wapens en kennis naar tirannen als Saddam Hussein. En hoe dát afliep.

Een verrassende rol speelde president François Mitterrand. Hij was links, maar geopolitiek een ijskoude realist. Hij verrukte Ronald Reagan. In de Bondsdag gaf-ie een spijkerhard college machtspolitiek. En hij zorgde dat het Franse kernwapen gemoderniseerd werd, juist omdát de Muur viel. Want Amerika zou na de Koude Oorlog de Europeanen meer op zichzelf gaan laten.

Nu, in 2025, bouwt Macron hier onmiskenbaar op voort. Hij wil de gesneefde Europese Defensie Gemeenschap van Mendès France in nieuwe vorm laten herrijzen en deze zelfs verbinden met de veel bredere Europese Politieke Gemeenschap. Dan worden ook landen als Oekraïne, Moldavië, het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen deel van een nieuwe 'veiligheidsarchitectuur' in Europa. Met de Franse kernmacht als een stevige garantie. Tegen 'La Russie'. En Amerika, zo nodig. Helemaal De Gaulle!

In Nederland reikt het denken nog niet zo ver. Verwarring heerst. De motie-Eerdmans werkt funest door en verlamt de coalitie van premier Dick Schoof. De kans dat Nederland zichzelf marginaliseert is reëel. En verontrustend.

***

Verder lezen

Europe thinks the unthinkable on a nuclear bomb (Economist, 12 maart 2025)

Claire Mills - The French Nuclear Deterrent (House of Commons, 20 november 2020)

Europese Commissie publiceert Witboek over Europese defensie en ReArm Europe / Readiness 2030

***

Verder luisteren

490 – Duitslands grote draai. Friedrich Merz, Europa en Nederland

484 - Hoe Trump chaos veroorzaakt en de Europeanen in elkaars armen drijft

469 – Nieuwe kruisraketten in Europa? In de jaren '70 en '80 zat topdiplomaat Boudewijn van Eenennaam in het brandpunt van de besluitvorming

461 - Ruud Lubbers zag het een slag anders

447 - Als Trump wint staat Europa er alleen voor