Dit is de 250e aflevering van de Slimmer Presteren Podcast, over sport, onderzoek en innovatie. In deze aflevering hebben Gerrit en Jurgen het over:

‘Omarm de kou!’: zin en onzin volgens thermofysioloog Wouter van Marken Lichtenbelt

INLEIDING:

Koud douchen, ijsbaden, trainen in de kou.Het klinkt stoer, het voelt extreem en het zou je beter maken als sporter. Maar klopt dat eigenlijk wel?

In de aflevering van deze week duiken Gerrit en Jurgen in de wetenschap achter kou. Ze spreken met hoogleraar thermofysiologie Wouter van Marken Lichtenbelt, die al decennialang onderzoekt wat kou écht doet met het menselijk lichaam. Geen challenges, geen Instagram-hypes, maar feiten.

Je hoort waarom kou wel degelijk een prikkel is, maar geen wondermiddel. Waarom wennen aan kou iets anders is dan fitter worden.

En waarom veel populaire claims over ijsbaden en koud douchen verder gaan dan de wetenschap toelaat.

Een nuchter, helder en soms confronterend gesprek voor iedereen die zich afvraagt of koude

training zinvol of onzin is.

Vragen die in deze aflevering worden beantwoord:

1. Wat gebeurt er in je lichaam als je jezelf blootstelt aan kou?

Volgens Wouter van Marken Lichtenbelt reageert het lichaam op kou vooral door warmte te willen behouden. Dat gebeurt via rillen en via processen in spieren en vetweefsel die extra energie kosten. Het energieverbruik stijgt daardoor tijdelijk, maar keert daarna snel terug naar normaal. Kou werkt dus als een acute stressprikkel. Het zet het lichaam even aan, maar leidt niet vanzelf tot langdurige aanpassingen zoals training dat wel doet.

2. Wat is het verschil tussen wennen aan kou en fitter worden door training?

Wouter benadrukt dat koude acclimatisatie iets anders is dan training. Door herhaalde blootstelling aan kou voelen mensen zich sneller comfortabel en gaan ze minder rillen. Dat is vooral een aanpassing in het zenuwstelsel en in gedrag. Bij training en hitte-acclimatisatie neemt de fysieke capaciteit aantoonbaar toe. Kou verandert dus vooral de tolerantie, niet de conditie of prestatiecapaciteit van sporters.

3. Wat zegt de wetenschap over koud douchen of ijsbaden na het sporten?

Koud douchen en ijsbaden kunnen pijn tijdelijk verminderen en als prettig worden ervaren. Dat betekent volgens Wouter niet automatisch dat het herstel beter verloopt. Koude onderdrukt ontstekingsreacties die juist nodig zijn voor trainingseffecten. Bij krachtsport is dat duidelijk aangetoond, bij duursporters is het bewijs minder sterk maar ook daar is het voordeel onzeker. Kou kan comfort geven, maar draagt niet vanzelf bij aan beter worden.

4. Wat is de rol van bruin vet bij blootstelling aan kou?

Bruin vet helpt bij warmteproductie en wordt actiever bij kou. Wouter nuanceert het idee dat dit een grote invloed heeft op het metabolisme van volwassenen. De hoeveelheid bruin vet is beperkt en het effect op het totale energieverbruik is klein. Kou kan bruin vet activeren, maar dat weegt niet op tegen de effecten van bewegen en trainen. Het idee dat kou je stofwisseling structureel versnelt is wetenschappelijk onvoldoende onderbouwd.

5. Wat kan een sporter praktisch meenemen uit dit gesprek over koude training?

De belangrijkste les is volgens Wouter realistisch blijven. Kou is geen wondermiddel en vervangt training niet. Voor sporters zit de waarde vooral in het leren omgaan met kou en stress, bijvoorbeeld bij wintertrainingen of wedstrijden in koude omstandigheden. Wie beter wil presteren, haalt meer winst uit consistente training, goede slaap en passende voeding. Kou kan een aanvulling zijn, zolang je weet wat het wel en niet doet.

Handige bronnen en links:

Aflevering 121 over sporten in de kou en waar je op moet letten: https://slimmer-presteren-podcast.nl/seizoen-6/sporten-in-de-kou-waar-moet-je-op-letten/

Aflevering 130 over spieropbouw en -herstel met Cas Fuchs: https://slimmer-presteren-podcast.nl/seizoen-7/130-slimmer-herstellen-na-het-sporten-met-special-guest-cas-fuchs/

Aflevering 148 over mitochondriën met Matthijs Hesselink: https://slimmer-presteren-podcast.nl/sportvoeding/148-meer-energie-tijdens-het-sporten-door-efficientere-mitochondrien/

Aflevering 177 over de effecten van een koudwaterbad op het herstel en de spieradaptatie na het sporten: https://slimmer-presteren-podcast.nl/seizoen-9/177-sneller-herstellen-van-het-sporten-door-een-koudwaterbad-zinvol-of-onzin/

Recente studie van Van Marken Lichtenbelt naar de effecten van rillen op het metabolisme: : https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/39643644/

Vergelijking tussen de effecten van 10 dagen de kou opzoeken versus 12 weken training op de spier: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32887608/

Maastrichtse studie naar het bruine vet van Wim Hof en zijn tweelingbroer: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25014028/

Filmpje van de Universiteit van Nederland waarin Wouter uitlegt waarom iedereen zijn thermostaat op 17 graden moet zetten: https://www.universiteitvannederland.nl/college/is-de-verwarming-op-17-degc-wel-gezond

Wouters boek ‘Van rillen tot zweten’: https://www.newscientist.nl/product/van-rillen-tot-zweten/

—-

De Slimmer Presteren Podcast is een initiatief van Gerrit Heijkoop en Jurgen van Teeffelen. Vanaf begin 2020 bespreken zij wekelijks een onderwerp op het gebied van sport, onderzoek en innovatie.

Zie ook:

WEB: https://slimmer-presteren-podcast.nl

INSTAGRAM: https://www.instagram.com/SlimmerPodcast

LinkedIn: https://www.linkedin.com/company/slimmer-presteren-podcast

PODCAST PLAYERS: https://slimmer-presteren.captivate.fm/listen

VRIEND VAN DE SHOW: https://vriendvandeshow.nl/slimmerpodcast

Mentioned in this episode:

Uilentoren Loop Leersum: 6 juni 2026