Voorzitsschapsagenda en beperkingen van Cyprus

Elk halfjaar een andere lidstaat die de EU voorzit. Na Denemarken nu Cyprus. Jaap Jansen en PG Kroeger schetsen de dramatische politieke omstandigheden waarin dit eiland die bijzondere Europese rol moet gaan spelen. Drie existentiële, lange termijn uitdagingen moeten nu in hoog tempo een antwoord vinden.

- Oorlog en vrede in Oekraïne en de EU-defensierol daarbij

- Het Meerjarig Financieel Kader voor de Unie van 2028 tot en met 2034

- Het antwoord op Trumps nationale veiligheidsstrategie

Elk van deze cruciale thema's zal direct het functioneren van een kabinet-Jetten onder druk zetten. Er is alle reden om grondig na te denken over de aansturing van de EU-koers van het nieuwe kabinet. De positie van Nederland is tijdens Schoof dramatisch verzwakt en de statuur van een Lubbers of een Rutte in Europa zal Jetten dan ook niet als vanzelfsprekend kunnen claimen.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend ons een mailtje  en wij zoeken contact.

***

De rol van de EU bij Oekraïne kan alleen sterk zijn als de Unie echt als geheel zijn defensiebeleid en productie gaat voeren. Juist ook als Europese pilaar binnen de NAVO, samen met de Britten, Noren en Turken, en ook met Canada. In het kader van de veiligheidsgaranties voor Oekraïne en Moldavië zal een snelle en heel nieuwe vorm van toetreding van die landen tot de Unie hoogst actueel kunnen worden. Dat raakt direct de aanstaande toetreding van landen als Montenegro en Albanië.

Bij de nieuwe zevenjaarsbegroting is de positie van Nederland precair. De afkerige houding van het kabinet-Schoof heeft ons land weinig bondgenoten geschonken. Bovendien moet Nederland ook voor de eigen begrotingsperikelen rekenen op medewerking vanuit Brussel. Daarbij komt dat grote buur Duitsland en de Scandinavische geestverwanten binnen de Unie nu meer dan voorheen de lijn van Mario Draghi en Ursula von der Leyen waarderen. Handhaaft Nederland de klassieke vrekkige houding, dan zou het wel eens geïsoleerd kunnen komen staan. Zo'n startpositie kan Rob Jetten zich bij het begin van zijn kabinet moeilijk veroorloven.

Het antwoord op Trumps vernietigende analyse van toekomst en kwaliteit van de EU en zijn voorkuren voor 'verdeel en heers' tussen individuele lidstaten kwam in Den Haag scherp aan de orde tijdens een ontmoeting met Mark Rutte’s adjunct secretaris-generaal Radmila Šekerinska. Dat een Franse minister de Amerikaanse veiligheidsstrategie een ‘brutalité ideologique’ had genoemd, zette wel de toon. Relativering kwam meteen, want had niet élke Amerikaanse president sinds Dwight Eisenhower de Europese partners gemaand hun met het Wirtschaftswunder herwonnen welvaart ook voor hun verdediging in te zetten?

Dat poetste niet weg dat Donald Trump - hoe anders dan Eisenhower, Richard Nixon of Ronald Reagan - de EU als zodanig een vijandelijk fenomeen vindt en Europa ‘een stervende beschaving’ noemt. De aanvankelijke sprakeloosheid van Europese leiders was dan ook niet zo vreemd. Eén van hen doorbrak die stilte. Bondskanselier Friedrich Merz kondigde ijskoud het einde aan van de 'Pax Americana'. Trumps omhelzing van radicaal-rechtse Europese partijen liet hij niet over zijn kant gaan.

De VS keren terug naar de Monroe Doctrine uit de eerste helft van de 19e eeuw. Dezelfde tijd waarnaar Alexander Doegin en Vladimir Poetin verwijzen voor hun visie op de 'Ruski Mir', het unieke Russische nationalisme, dat het land een imperium met eigen beschaving verleende dat buurlanden als vazallen of buffers mocht onderdrukken. Net als in die jaren van Klemens von Metternich en later Otto von Bismarck zint Trump met Poetin op een wereldwijde dominantie van een kerngroep van vijf wereldmachten waarin voor de EU geen plaat is. De VS, Rusland, China, India en Japan maken de dienst uit, is de Amerikaanse gedachte.

Verdeel en heers is ook het motto bij een ander wereldwijd initiatief uit Washington. De Pax Silica zou de hightech, chips en AI avant garde rond Amerika moeten scharen. En tegenover China. Slechts één EU-lidstaat rekent Washington tot die elite van de technologie: Nederland.

Dit lijkt eervol, maar het zou ons land ook kunnen isoleren in EU en NAVO. Als Nederland beticht zou worden van een Alleingang ten koste van de partners, dan kon de positie van ons land wel eens precair worden.

Cyprus krijgt komend half jaar heel wat voor de kiezen. Wie de historie en cultuur van dit eiland kent zal vaststellen dat ze daar eigenlijk al tientallen eeuwen geopolitieke en strategische crises en krachtmetingen gewend zijn. Van Alexander de Grote en de Perzen tot farao Echnaton en de kaliefs en sultans, vele heersers moeten zich met het eiland en zijn unieke strategische locatie en rijkdom aan zeldzame aardmetalen bezighouden. Rusland poogde het te veroveren, maar Bismarck bemiddelde en verzon het compromis dat de Britten het eiland maar beter konden inlijven. De Britse kruisvaarder koning Richard Lionheart moest er zijn bruid bevrijden en kroonde haar daar tot zijn koningin. Venetië kocht het eiland als vastgoed voor zijn maritieme handelsimperium en raakte daardoor verzeild in een felle oorlog met de Turken. Dat leverde ons wel de beste, meest dramatische opera van Giuseppe Verdi op.

***

Verder luisteren

447 - Als Trump wint staat Europa er alleen voor https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/eee9ebfb-042b-4753-b70d-a48e915b5beb

551 – Klem tussen Amerika en China: de koude oorlog rond ASML https://omny.fm/shows/betrouwbare-bronnen/551-klem-tussen-amerika-en-china-de-nieuwe-koude-oorlog-rond-asml

548 – Poetins dictaat voor Oekraïne https://omny.fm/shows/betrouwbare-bronnen/548-poetins-dictaat-voor-oekra-ne

518 – Veiligheid is voor de Denen een sterke defensie en een streng migratiebeleid https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/f93ccf69-6946-455f-b401-c804dd5a03e9

503 - Duitsland maakt een nieuwe start met bondskanselier Friedrich Merz https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/b42190b5-afcd-4a80-af7c-20d9d8467a27

488 - Het Congres van Wenen (1814-1815) als briljant machtsspel https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/1423134d-c671-4a71-805a-1d21ab9f7de6

486 - ‘Welkom in onze hel’ Een jonge verslaggever aan het front in Oekraïne https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/0552f0eb-998a-4af2-8960-05429aa1f510

458 - De gedroomde nieuwe wereldorde van Poetin en Xi https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/7e62cdac-bdb9-450c-af23-a7f974ec3e42

455 - De bufferstaat als historische - maar ongewenste - oplossing voor Oekraïne https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/0feef3c8-fd13-4461-860a-e54e2eba2f2c

427 - Europa wordt een grootmacht en daar moeten we het over hebben https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/84273d61-0203-4764-b876-79a25695bed1

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:40:05 – Deel 2

01:14:43 – Deel 3

01:42:48 – Einde

See omnystudio.com/listener for privacy information.