Vooruitblik op het Malenfestival 2025

In mei viert Amsterdam een uniek muziekfestival. Wat past beter bij 750 Jaar Amsterdam dan de uitvoering van heel het werk van Gustav Mahler door de beroemdste orkesten, dirigenten en solisten uit heel de wereld? Mahler, de Weense componist van het 'Fin de Siècle' die Amsterdam als de tweede stad van zijn muziek beschouwde.   

Jaap Jansen en PG Kroeger praten met Thomas de Jonker, musicoloog van het Concertgebouw, over dit festival, Mahlers muziek, zijn leven in turbulente politieke tijden, in een periode van culturele bloei en over zijn unieke band met Nederland en het Concertgebouw.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door het Concertgebouw en met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show! Als vriend word je uitgenodigd om op zaterdag 17 mei met Jaap en PG in het Mahler Paviljoen op het Museumplein in Amsterdam te genieten van Mahlers Negende symfonie!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij zoeken contact.

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Gustav Mahler (1860-1911) was de beroemdste musicus van zijn tijd. Nog voor hij 40 werd, had de stokoude keizer Frans Jozef hem benoemd tot chef van de Hofopera in Wenen. Dát was al zeer politiek, want in Oostenrijk-Hongarije hadden joden maar net volledige burgerrechten, dus deze benoeming op de top van de kunsten was een sensatie.   

Door die artistieke roem en komeetachtige carrière was Mahler doelwit van heel wat vuige kritieken. De jaren tussen 1890 en 1914 leken wel onbezorgd, feestelijk in cultuur en vele contacten, maar de gouden jaren na het Weens Congres van 1815 waren voorbij. Het Habsburgse Rijk wankelde, oorlogen langs de randen braken uit en donderwolken aan de horizon trokken samen.

Mahlers werk klinkt daarom soms bijna profetisch. Zijn Wenen bloeide, maar in de krotten en stegen leefden sloebers als Adolf Hitler en Josip Broz Tito en ondergedoken Russen als Vladimir Lenin, Leon Trotski en Jozef Stalin. De komende eeuw begon in de sloppen van deze stad.

Gustav Mahler was inmiddels een wereldburger van de eerste golven van de globalisering. Hij werd chef van de Opera en de New York Philharmonic, dirigeerde van Ljubljana en Boston tot Rotterdam. Stoomschepen, treinen en zelfs de auto voerden hem over heel de wereld.    

Amsterdam werd zijn 'tweede stad'. In 1903, 1904, 1906 en 1909 kwam hij zijn eigen symfonieën dirigeren. Zo ontstond een unieke, organische relatie met de musici van het Concertgebouw en dirigent Willem Mengelberg. Samen schreven zij muziekgeschiedenis. Het belette de erg veeleisende 'divo' Mahler overigens niet gedurig te klagen over de regen, de kille wind en het lawaai van de havenstad.   

Na Mahlers dood in 1911 werd Amsterdam het cultureel centrum waar men hem bleef eren en spelen. In 1920 - meteen na de Vrede van Versailles - bracht de stad de kunstenaars van heel de wereld bijeen voor het eerste 'Mahler Feest'. Het vredesappel tijdens dat festival bewees nog eens hoezeer men politiek en menselijk snakte naar verzoening in een vreedzaam Europa. 

Dat ontstond pas na de jaren waarin Mahler door de Nazi's verboden was en hij in de vergetelheid leek te raken. Maar niet in Amsterdam en evenmin in New York. Dirigenten als Bernard Haitink en Leonard Bernstein zorgden voor een renaissance van Mahlers liederen en symfonieën. De nieuwe welvaart, de technologie van de elpee en de televisie én de filmkunst maakten Mahler een begrip voor velen. Hij werd de componist van een modern, verzoend Europa.   

In Amsterdam komt nu in 2025 in het festival de wereld bijeen. Hopelijk ook nu voor een moment en appèl tot vrede en verzoening. Toporkesten uit Chicago, Boedapest, Tokyo en Berlijn, jonge maestro's als Klaus Mäkelä en fameuze dirigenten als Kirill Petrenko komen Mahler dirigeren.  

***

Verder luisteren

In MAHLER! De symfonieën nemen Gijs Groenteman, Thomas Oliemans en Thomas de Jonker de negen voltooide symfonieën van Mahler minutieus onder de loep.

387 - Niets is zó politiek als opera - 100 jaar Maria Callas

373 - Nederland en België: de scheiding die niemand wilde Hoe een opera België van Nederland afscheurde

346 - Alle Menschen werden Brüder!

43 - Mozart op het Binnenhof

198 - Slovenië met Mahlers Ljubljana

305 - Andrea Wulf, Hoe rebelse genieën twee eeuwen later nog ons denken, cultuur en politiek beïnvloeden

488 - Het Congres van Wenen (1814-1815) als briljant machtsspel

71 - Caroline de Gruyter en Habsburg

455 - De bufferstaat als historische - maar ongewenste - oplossing voor Oekraïne (met verwijzingen naar Habsburg)

207 - Zomer 2021: Boekentips van PG! oa Händel in London, the making of a genius

148 - Stefan Zweig als inspirator van Europa als culturele en politieke gemeenschap en schrijver van opera's

38 - Oostenrijk als brug naar Rusland

339 – De geopolitiek van de 19e eeuw is terug. De eeuw van Bismarck

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:28:51 – Deel 2

01:24:07 – Deel 3

01:57:58 – Einde

See omnystudio.com/listener for privacy information.