Wat is de 'belangrijkste machine'?

De belangrijkste machine ter wereld' is een huzarenstukje van ongekend vernuft, innovatieve durf en wereldwijd ondernemerschap. Wat ASML met zijn rijkgeschakeerd ecosysteem rond Brainport Eindhoven gepresteerd heeft, is indrukwekkend. En hoe die duizenden bedrijven hun kennis en toepassingen gestaag uitbouwen en zo een monopoliepositie in de meest geavanceerde industriesector  bestendigen is dat niet minder.

Maar de prijs daarvoor is hoog. Nederland is speelbal geworden in een nieuwe koude oorlog om de greep op die industrie en dat monopolie. Jaap Jansen en PG Kroeger duiken in dat wereldomspannende conflict met Diederik Baazil, die met Cagan Koc daarover een boek schreef: De belangrijkste machine ter wereld, hoe ASML verwikkeld raakte in een internationale machtsstrijd.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend ons een mailtje  en wij zoeken contact.

***

In 2019 ontdekte Charles Kupperman – plaatsvervangend nationale veiligheidsadviseur in het Witte Huis van Donald Trump - dat niemand ter wereld kan wat ASML kan. Ook bondgenoot Japan niet. En dat in apparatuur van het vermaledijde Chinese Huawei - die Silicon Valley naar de kroon steeg - chips zaten van dat bedrijf in een dorp genaamd Veldhoven.

Premier Mark Rutte moest daarom in juli 2019 prompt langs bij Trump. De chaos van diens beleid leidde ertoe dat pas begin 2021 onder president Joe Biden serieus onderzocht werd hoe dit zat. Jake Sullivan - Bidens 'Kissinger' - hield zijn chef op een harde lijn tegen China en Rutte moest dus buigen.

Het echte verhaal van deze oorlog draait om Taiwan, niet om Veldhoven. Daar leeft Morris Chiang. Deze bejaarde geleerde heeft de geschiedenis veranderd, zegt Diederik Baazil. Chiangs bedrijf TSMC maakt 90 procent van de geavanceerde chips wereldwijd. Die kan TSMC alleen maken dankzij de techniek van partner ASML. Zijn memoires heeft hij alleen in het Chinees geschreven. Een Engelstalige versie zou te explosief zijn voor de politieke relatie met Taiwans beschermheer Amerika.

In Veldhoven moest toenmalig ASML-chef Peter Wennink sinds 2019 deze koude oorlog zien te overleven. Zijn focus was helder: het bewaken en uitbouwen van het monopolie van zijn bedrijf, grote omzet en winst om te kunnen investeren in de volgende generatie hightech en politici zoveel mogelijk buiten de deur houden. Hij deed de ruitjes van het Torentje rinkelen en schoffeerde zijn gastheren in het Witte Huis.

De fronten verharden zich. De Nederlandse neiging tot soloacties irriteren bondgenoten. Cruciale partners zijn Frankrijk en Duitsland – bijvoorbeeld vanwege toeleverancier par excellence Zeiss - maar ook Japan, Zuid-Korea en natuurlijk het bedreigde Taiwan. Volgens de huidige ASML-baas Charles Fouquet moet de vraag nu zijn: “Wat is goed voor Europa en dus voor Nederland?”

Wie gaat het antwoord hierop formuleren? Het kabinet-Schoof en PVV-minister voor Buitenlandse Handel Reinette Klever waren in dit opzicht rampzalig. Aanstaand premier Rob Jetten zal hier 'nieuw leiderschap' moeten tonen. De confrontatie rond Nexperia is hierbij klein bier, signaleert Baazil maar vast. De ontwarring van deze geopolitieke knoop moet prioriteit nummer 1 zijn voor Jetten en zijn nieuwe kabinet. Net nu de nieuwe nationale veiligheidsstrategie van Trump de EU-bondgenoten dumpt en deals met Vladimir Poetin en Xi Jinping voorop zet.

***

Verder luisteren

549 - China en Japan op ramkoers https://omny.fm/shows/betrouwbare-bronnen/549-china-en-japan-op-ramkoers

547 – Knopen doorhakken, hervormen en stevig investeren: het formatie-advies van Jeroen Dijsselbloem en Pieter Duisenberg  https://omny.fm/shows/betrouwbare-bronnen/547-knopen-doorhakken-hervormen-en-stevig-investeren-het-formatie-advies-van-jeroen-dijsselbloem-en-pieter-duisenberg

525 –Wat Brainport Eindhoven ons leert en hoe we onze economie nóg toekomstbestendiger kunnen maken https://omny.fm/shows/betrouwbare-bronnen/525-wat-brainport-eindhoven-ons-leert-en-hoe-we-onze-economie-n-g-toekomstbestendiger-maken?in_playlist=podcast

497 – De krankzinnige tarievenoorlog van Donald Trump https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/6726d535-1e03-4b41-92d0-98b29876db9d

462 - Allard Castelein moet essentiële grondstoffen veiligstellen

458 - De gedroomde nieuwe wereldorde van Poetin en Xi https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/7e62cdac-bdb9-450c-af23-a7f974ec3e42

454 - Hoe Nederland als kennisland steeds weer vastloopt in bestuurlijke spaghetti https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/e974b3f9-b00e-4019-8eae-c93aacccb90f

453 – 75 jaar Volksrepubliek China, waar is het feestje? https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/2268a339-e0ca-4d2a-85bd-2ec5c4b6a1ca

446 - Doe wat Draghi zegt of Europa wacht een langzame doodsstrijd https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/7af41d6c-1463-4010-94df-a702f6f5cf08

431 - Handelsland Nederland staat op het spel https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/8f019a55-5189-4ed9-972a-3987b4de72c6

306 - De gevoelige geopolitieke relatie met China https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/05aea6d2-35e8-4d84-9c04-db5af915ec35

220 - China's nieuwe culturele revolutie https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/3d52b1c2-d383-4e2c-991b-5531b6de78ae

25 - Hoe China ondanks boycot toch zaken wilde doen met Nederland https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/4e108b0b-48b8-4f08-ae56-581bde7d9fd2

24 - Ties Dams over China's nieuwe keizer Xi Jinping https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/796c8734-7866-4295-b672-335e345da39e

200 - De Heerser: Machiavelli's lessen zijn nog altijd actueel https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/67379542-f134-4fa3-a50f-0fd6ed6e087a

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:31:37 – Deel 2

01:00:55 – Deel 3

01:20:20 – Einde

See omnystudio.com/listener for privacy information.