De gevolgen van de wapenwetloop in Europa

Deze aflevering verkent de wapenwetloop en de impact daarvan op de geopolitieke situatie in Europa, met nadruk op de rol van Amerikaanse presidenten. Er wordt ingegaan op militaire uitgaven, technologische vooruitgang in wapensystemen en de sociale reacties, vooral van linkse jongeren in Duitsland.

Transcript

chevron_right

Play full episode

chevron_right

Transcript

Episode notes

De inauguratie van de 47e president begon bij steenkoud weer, zodat men de ceremonies schielijk naar binnen verplaatste. De priesters in het oude Rome hadden wel raad geweten met zo’n voorteken.

Ook de verhoudingen in Washington zelf en met bondgenoten wereldwijd zijn ijzig, Sommige trouwe vrienden als Denemarken en Canada moeten vrezen of Donald J. Trump hen wil laten voortbestaan als soevereine naties. Wat staat het Atlantische bondgenootschap, de EU en ook NAVO-partner Nederland te wachten?

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door de Atlantische Commissie en met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij zoeken contact.

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Jaap Jansen en PG Kroeger wijzen allereerst op twee wezenlijke feiten. Met zijn tweede termijn begint Trump aan vier jaar waarin hij geen herverkiezing kan verwachten en hij sneller een 'lame duck' kan blijken dan hij nu verwacht of dan zijn ego aankan. Hij zal daarom heel precies zijn strategie moeten bepalen: wil ik een tweede termijn à la Dwight Eisenhower of een à la Ronald Reagan?

Het tweede wezenlijke feit: de NAVO kent heftige fasen van identiteitscrisis gedurende heel haar 75-jarig bestaan. En daarin komen opvallend vaak dezelfde conflictpunten en actoren langs.

Al onder Eisenhower koos Amerika voor een eigen strategie; vond dat Europa voldoende 'Wirtschaftswunder' kende en meer zelf kon betalen. Het Europese antwoord daarop flopte. De Cubacrisis toonde John F. Kennedy dat die strategie onhoudbaar was gebleken en dat zorgde vervolgens voor de 'flexible response' koers bij de kernwapens. Daarin moest Europa nadrukkelijker meedoen. De Franse president Charles de Gaulle zag dat een slag anders en trok zich terug.

Onder Jimmy Carter en Reagan kwam de volgende identiteitscrisis. Ons land leende zijn naam er zelfs aan uit: 'Hollanditis'. Opnieuw moest Europa meer willen doen en wat Carter deed met de neutronenbom was opnieuw een plotselinge overval. Reagan gaf deels veel meer vastigheid, deels verbijsterde hij met zijn romantische science fiction van Star Wars. Opnieuw koos Frankrijk ervoor een eigen, Europees alternatief te ontwerpen: Eureka.

Reagans vaste koers én romantiek ontregelden het Kremlin. Michail Gorbatsjov poogde een vlucht naar voren, maar zijn droom van 'een Europees Huis' na ommekomst van het Warschaupact én NAVO beide werd door George H. W. Bush én Vaclav Havel vakkundig weggespeeld. Oude rot Richard Nixon zag toen al wat in aantocht was: imperiaal autoritarisme vanuit Moskou.

Daarin zijn we verzeild sinds MH 17, de Krim en de overval op Oekraïne. Wat wacht ons nu? Moet secretaris-generaal Mark Rutte zo'n volgende identiteitscrisis zien te managen? Moet premier Dick Schoof geopolitiek gaan bedrijven en gigantisch gaan investeren, terwijl PVV, BBB en NSC alle kanten uit schieten? Met wie dan en hoe?

Opmerkelijk is wat EU-president Antonio Costa onderneemt. Hij wacht niet af en handelt, meteen al met een ingelaste top van EU-leiders mét Britten en mét Rutte. Een andere geest heerst in Brussel, mede aangemoedigd door Polen en de Balten. De gevolgen voor de perikelen rond de Voorjaarsnota in de coalitie laten zich raden.

De NAVO-top in juni kon daarmee Den Haag niet alleen logistiek en qua veiligheidsmaatregelen compleet overhoop halen. We weten bovendien nog niet hoe - bijvoorbeeld door Trumps heffingenbeleid en deals met Vladimir Poetin - de verhoudingen binnen de NAVO zullen zijn. En moet het kabinet bijvoorbeeld dan al een helder lange termijn investeringsplan à 3,5% BBP voor Defensie klaar hebben, samen met de EU-collega's?

Intussen lanceert Trump geopolitieke vuurpijlen die erop gericht lijken aan Xi Jinping en Poetin uit te stralen dat hij voor hen niet wil onderdoen in disruptieve ambities. 80 jaar geleden vertrok FDR na nog zo'n steenkoude inauguratie meteen richting de Krim. Daar verdeelde hij met Jozef Stalin en Winston Churchill de naoorlogse wereldorde in invloedssferen. Trump lijkt ook van zoiets te dromen, inclusief een Nobelprijs. Komt er een Jalta 2.0?

***

Verder luisteren

469 – Nieuwe kruisraketten in Europa? In de jaren '70 en '80 zat topdiplomaat Boudewijn van Eenennaam in het brandpunt van de besluitvorming

461 - Ruud Lubbers zag het een slag anders

447 - Als Trump wint staat Europa er alleen voor

434 – Vier iconische NAVO-leiders en hun lessen voor Mark Rutte

427 - Europa wordt een grootmacht en daar moeten we het over hebben

413 - "Eensgezind kunnen we elke tegenstander aan." Oana Lungescu over Poetin, Trump, Rutte en 75 jaar NAVO

404 - 75 jaar NAVO: in 1949 veranderde de internationale positie van Nederland voorgoed

361 - Vilnius, juli 2023: NAVO-top in het oog van de storm

350 - 100 jaar Henry Kissinger

339 – De geopolitiek van de 19e eeuw is terug. De eeuw van Bismarck