Tweede-Kamervoorzitter Vera Bergkamp kreeg een stevige analyse met aanbevelingen over hoe toekomstige kabinetsformaties niet zo ‘onprofessioneel’, ‘vreselijk’ en ‘chaotisch’ zouden moeten verlopen als die van Rutte IV. Een groep kenners onder aanvoering van emeritus-hoogleraar Carla van Baalen was er goed voor gaan zitten en kwam met een stevig en onthullend stuk. Het rapport-Van Baalen houdt alle betrokkenen een spiegel voor en daagt ze uit allereerst ook over hun eigen rol goed na te denken. Jaap Jansen en PG Kroeger gaan na of dit advies nu echt helpt en wat we nog meer kunnen leren uit de onthullende passages en terugblikken van alle deelnemers in die zo lange formatie van 2021.

***

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst vind je altijd hier

***

De formatie van 2021 vertoont allerlei paradoxen die een zelfkritische benadering verdienen. De Tweede Kamer ging zo haastig en onvoorbereid aan de slag, dat meteen een reeks welhaast fatale fouten werd gemaakt. En die leidden tot zeer moeizame toestanden, wantrouwen en ernstige vertraging in het hele proces. Het ging al meteen mis in de nacht na de verkiezingsuitslag met een telefonische deal tussen Mark Rutte en Sigrid Kaag.

Pijnlijk duidelijk is dat veel Kamerleden geen idee hebben wat zij bedoelen als men zegt 'de regie' te hebben genomen. Sophie Hermans noteert zelfs dat er tijdens een formatie eigenlijk sprake is van twee Tweede Kamers. Er is ook tien jaar na het uit de formatie halen van de koning nog steeds verwarring over wat diens rol was. En er blijkt niettemin behoefte aan bovenpartijdige procesbegeleiding. De opmerkingen daarover in Betrouwbare Bronnen 210 van Herman Tjeenk Willink blijken nog altijd zeer actueel.

In het rapport-Van Baalen breken alle oud-informateurs de staf over hoe de Kamer bij hun verslagen over de inhoud van hun werk juist geen regie pleegde. Hier sluit het rapport direct aan bij de opmerkingen van Mariëtte Hamer Betrouwbare Bronnen 224. Van Baalen komt met een eenvoudige maar fundamentele aanbeveling: laat in het Kamerdebat de informateur zelf als eerste zijn conclusies toelichten.

Hoe zou een kabinetsformatie helderder en doeltreffender kunnen? Kunnen bijvoorbeeld strakke tussentijdse deadlines helpen? En waarom is de boeiende poging met het inhoudelijke akkoord op hoofdlijnen van Sophie Hermans en Rob Jetten zo achteloos weggemoffeld? Wat maakt een verkenner succesvol en waarom had Mark Rutte in het beruchte '1 april debat' op een cruciaal punt helemaal gelijk? En wat bezielt Van Baalen bij haar betoog tegen hoorzittingen van de Kamer met kandidaat-bewindslieden?

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

En we bedanken ook onze adverteerders, zoals Het Nationale Theater, met Shakespeares Coriolanus op tournee t/m 7 april 2023. Met 20 procent Betrouwbare Bronnen-korting kun jij hier ook bij zijn!

En de Staatsloterij, die bij de trekking van 10 maart 2023 bovenop het prijzenpakket een extra geldprijs uitdeelt: tien jaar lang 100.000 euro per jaar!