Thatcher en Europese politiek: van interne markt naar euroscepsis

De eerste vrouw als premier van het verenigd Koninkrijk was er veel trotser op dat zij de eerste bewoner van Downing Street 10 was met een bètagraad. Margaret Thatcher is nu 100 jaar geleden geboren – op 13 oktober 1925 - maar ze blijft actueel: Japan krijgt dezer dagen de eerste vrouw als premier en zij ziet de Iron Lady als haar voorbeeld.

In de iconische, polariserende politicus zat een volleerd actrice en ook een emotioneel mens. Jaap Jansen en PG Kroeger schetsen haar portret.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Beveilig je online leven met Surfshark VPN! Ga naar Surfshark en krijg 4 extra maanden. Geld-terug-garantie van 30 dagen inbegrepen.

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend ons een mailtje en wij zoeken contact.

***

Margaret Hilda Roberts kwam allerminst uit het klassieke landadel of bankiersmilieu van de Tory Party. Ze hielp haar ouders in de kruidenierszaak, groeide op in een eenvoudig, vroom en liberaal nest. Politiek kreeg ze als vanzelfsprekend mee. Vader Alfred Roberts was gemeenteraadslid, wethouder en burgemeester van het stadje Grantham.

Ze is een boeiend voorbeeld van de sociale mobiliteit en emancipatiegolf die de Tweede Wereldoorlog met zich mee bracht. Oude maatschappelijke scheidslijnen en beperkingen aan de rol vrouwen werden onder de grote druk van de omstandigheden gerelativeerd. Margaret kon scheikunde studeren in Oxford, werd research assistent en voorzitter van de Oxford University Conservative Association.

De naoorlogse wederopbouw en de nadruk in de Conservative Party op ruimdenkender kansen voor nieuwe groepen gaven Margaret vleugels. Als jongste kandidaat voor het Lagerhuis, opvallend en doeltreffend debater en in de jaren nadat zij in 1959 gekozen werd ook jongste minister op een reeks van posten. Ze werd een generalist. En onder invloed van politiek filosoof en econoom Friedrich Hayek en haar man Denis Thatcher ideologisch behorend bij de rechtervleugel van de partij.

Ze versloeg in haar partij de tragisch mislukte premier Edward Heath en als oppositieleider Labour-premier James Callaghan. Ineens stond daar een scherpe, ideologisch denkende vrouw op het wereldtoneel. Het was even wennen voor het 'old boys network'. Niet voor Ruud Lubbers, niet voor François Mitterrand, maar heel erg voor Helmut Kohl en ook af en toe voor haar soulmate Ronald Reagan.

In terugblik valt vooral op hoe vaak zij geluk had op het moment dat ze dat politiek het meest nodig had. Geluk vanwege de ayatollahs die de olieprijs lieten exploderen toen zij aantrad, tot de chaos in de Labour Party in de eerste jaren van haar bewind. Vanwege de Argentijnse junta die haar populariteit op het dieptepunt naar ongekende hoogten liet stijgen tot Michail Gorbatsjov die plotseling haar rol op het wereldtoneel markeerde.

Haar vroege enthousiasme voor Europa lijkt nu vergeten, want met de val van de Muur sloeg zij een pad in dat haar aanpak en houding snel marginaliseerde. Haar eigen partij zette haar ijskoud af. “Verraad met een glimlach”, noemde zij het verbitterd.

Haar neoliberale koers zette de toon voor vele andere politici. Successen met de privatisering van sociale woningbouw en de telecomsector wezen de weg naar een flexibeler economie. Maar ook hier bleek dat overdaad schaadt. Haar stijl was polariserend en een eigenzinnige combinatie van zuinige huisvrouw en een Churchill-pose.

Ze trad als actrice op in 'Yes, Minister' en voorspelde dat er ooit een opera over haar zou komen.

***

Verder kijken

Early Margaret Thatcher Interview at Start of Political Career (1960)

Ronald Reagan says 'sorry' to Margaret Thatcher in private phone call (1983)

Margaret Thatcher In Her Own Words (1985) 

Yes Minister

Margaret Thatcher's Dramatic First Interview After Being Ousted From Power (1991)

Margaret Thatcher: First Female Prime Minister of Britain | Mini Bio

***

Verder luisteren

303 - Bijzondere Britse premiers https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/569c9e3d-2f7b-44cf-ae38-bd323c2ddafc

30 - Thatcher, Delors en Europa  https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/069c4a5c-c7eb-4d7a-bc8c-18dc8192d1a0

336 - Timothy Garton Ash en Thatcher https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/8e07445e-ee8e-4a8a-9559-02f6a918909e

311 - De wereld volgens Simon Sebag Montefiore https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/caaa9aac-ea36-4633-9460-74da8adf4c2f

283 - Zinkende schepen verlaten de rat: het pijnlijke afscheid van Boris Johnson https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/c553a07b-f276-45f1-b7f9-6f356a23c001

69 – De ‘mother of parliaments’ https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/b9937667-bde3-41d5-a822-85fe60e1a7c0

32- Churchill en Europa: biografen Andrew Roberts en Felix Klos https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/72fbfe90-463b-4d38-bb87-fd0f25d8116d

71 - Caroline de Gruyter: 'Brexit maakt Europa sterker' https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/43edd541-d5b5-43dd-a574-1399b6ba05bb

45 – De liefdesbrieven van François Mitterrand https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/db3f639d-61a3-49c9-875a-3fd0f9ce521a

461 - Ruud Lubbers zag het een slag anders https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/c2c97419-89bc-4f85-8316-58d1bee4efcf

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:37:56 – Deel 2

00:59:02 – Deel 3

01:44:53 – Einde

See omnystudio.com/listener for privacy information.