Respect en Controverses in Politiek Leiderschap

Dit hoofdstuk onderzoekt het persoonlijke en politieke leven van een vooraanstaande Europese leider, met nadruk op respect en diplomatie in conflictueuze situaties. Naast haar stemgedrag over sociaal beleid, wordt ook de media-perceptie van politieke figuren besproken.

Transcript

chevron_right

Play full episode

chevron_right

Transcript

Episode notes

Op deze memoires is met ingehouden adem gewacht. Angela Merkel schreef, samen Beate Baumann - haar assistente, al bijna 33 jaar - haar levensverhaal. De titel is een parool: Vrijheid. Het verscheen meteen ook in het Nederlands. Jaap Jansen en PG Kroeger vertellen over en analyseren dit 700 pagina's dikke boek en ook Merkels eigen woorden bij de presentatie ervan in Berlijn.

Het boek en deze herinneringen zijn in twee opzichten eenmalig. Het bevat Merkels persoonlijke herinneringen en reflectie op een jeugd en Werdegang in een gruwelijke dictatuur én haar belevenissen na haar 35e levensjaar in die ongekende loopbaan in een Europese democratie. Deze bracht haar in eigen land, in Europa en op wereldschaal aan de politieke top. Geen vrouw en geen DDR-burger had ooit zo'n loopbaan en zo'n leven.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij zoeken contact.

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Jaap en PG zien een opvallende analogie met het leven van Vaclav Havel. Ook hij was allerminst geboren om - als dichter, toneelschrijver en rebel - de president van zijn land te worden in een periode van vreedzame revolutie en Europese omwenteling, waarbij ook hij wereldwijd een moreel icoon werd.

Merkels jeugdherinneringen zijn zonder twijfel het hoogtepunt van het boek. Adembenemend en vol nuances vertelt zij over het leven in een tirannie en de ingewikkelde levensomstandigheden van een West-Duitse dominee in een atheïstische dictatuur. Vol warmte en met oog voor detail schetst zij een kindertijd in een karig boerengebied waar zij genoot van de natuur en het buitenleven. Het vrolijke, onbekommerde kind Angela is een van de verrassingen in dit boek.

Des te navranter zijn de verhalen over de repressie en permanente dreiging die het kenmerk vormden van de dictatuur. Hoe haar ouders in wanhoop waren toen op 13 augustus 1961 de Muur werd opgetrokken en zij letterlijk opgesloten zouden zijn zonder ooit nog hun familie te kunnen omarmen, laat zien hoe de almachtige partij en de geheime dienst in ieder leven gruwelijke sporen trok. En toch: “Das Leben in der DDR war mehr als nur dieser Staat.”

Dat zij zich als jonge vrouw kon ontwikkelen, haar eigen begaafdheid en identiteit, haar 'waarden en normen' en haar onbekommerde vrolijkheid kon bewaren, noemt Merkel 'mijn eigen grote overwinning op dat systeem.' De val van de Muur is haar 'Lebensglück'. Ze was met 35 nog jong, maar ook voldoende gerijpt om een tweede leven in een volkomen andere wereld aan te durven.

Over haar jaren in de politiek vertelt ze zakelijk, grondig en met haar kenmerkende rustige humor. Hoe zij haar patriarch Helmut Kohl ijskoud afserveerde en zelf de partijvoorzitter werd van de CDU vertelt ze vrij emotieloos. Zij moest dit doen, benadrukt zij, omdat haar CDU anders de geur van corruptie en stiekemdoenerij nooit meer kwijt zou raken en het lot van de Democrazia Cristiana in Italië zou ondergaan. Massale steun vanuit de gewone leden gaf haar de moed dit te doen.

Merkel verstopt beslist niet dat zij in de politiek al snel ontdekte dat zij eerzuchtig was. Wille zur Macht was haar niet vreemd en waardeert zij ook in andere politieke leiders. Als jong Milieuminister ontdekte zij nog iets: haar passie voor wereldwijd overleg en beleid formuleren op mondiale thema's. Onbedoeld bereidde dit haar voor op die volgende stap, het bondskanselierschap.

Over haar jaren als kanselier is zij nuchter, methodisch en zonder veel poeha. Opmerkelijk is hoezeer ze daarbij lijkt op Wolfgang Schäuble met wie ze bij duidelijke karakterologische verschillen heel wezenlijke politieke kenmerken deelt. Ze wil fair zijn in dit boek, rekent niet keihard af met vijanden of tegenstrevers, maar gaat ervan uit dat de lezer tussen de regels door de boodschappen wel mee krijgt. De Beierse CSU, de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, Donald Trump en de linkervleugel van de SPD zullen niet alles met vreugde lezen.

Ze is wel degelijk zelfkritisch. Over de inzet voor het klimaat en over haar opstelling naar buiten toe in de eurocrisis bijvoorbeeld. Over de defensie, Russisch gas en Oekraïne benadrukt zij dat het vasthouden van dialoog met Vladimir Poetin in ieders belang was en wijst zij er soms fijntjes maar hard op, dat bijvoorbeeld haar linkse coalitiepartners de CDU geen ruimte gaven voor veel steviger beleid.

Het is goed te beseffen dat memoires van staatslieden geen wetenschappelijk werk zijn op grond van historische analyse en diep graafwerk in de stukken en archieven. Ze geeft haar visie en beleving en dat levensverhaal is uniek.

PG noteert daarbij het verhaal over een bronzen beeld op de laatste foto in het boek. Angela Merkel vertelt tegen het slot van haar herinneringen hoe zij spontaan besloot het te kopen. Het verbeeldt de Griekse god Kairos die symbool staat voor 'het goede moment, het goede doen op het juiste moment'.

***

Verder lezen

Angela Merkel - Vrijheid (Arbeiderspers, 2024)

Angela Merkel - Freiheit (Kiepenheuer & Witsch, 2024)

***

Verder kijken

De presentatie van het boek in Berlijn (26 november 2024)

Angela Merkel in Buitenhof (1 december 2024)

***

Verder luisteren

276 - 30 jaar politiek, 16 jaar bondskanselier en de hond van Poetin: Angela Merkel blikt terug

218 - Angela Merkel, een bijzondere bondskanselier - gesprek met biograaf Ralph Bollmann