"We zitten allemaal in dezelfde boot.” Hoe moeizaam en complex onderhandelingen over klimaatverdragen ook zijn, dit besef dringt uiteindelijk steeds weer door. Ook nu Donald Trump de Verenigde Staten ten tweeden male uit het Verdrag van Parijs terugtrok blijft dat cruciaal, ook al maakt dit het wereldwijde klimaatbeleid moeilijker. Dat vertelt Tony Agotha, de klimaatgezant – ‘ambassadeur at large, special envoy for climate and environment’ - van de Europese Unie.

Jaap Jansen en PG Kroeger praten met Agotha over wat dat eigenlijk inhoudt, klimaatdiplomatie. En hoe werkt zoiets in een Unie van 27 lidstaten die deels ook hun eigen klimaatbeleid voeren, hun eigen nationale belangen en relaties onderhouden, maar tegelijkertijd wel in dat Europees verband die belangen moeten zien te delen om samen sterker te staan.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij zoeken contact.

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

De Nederlander Tony Agotha werkte op Buitenlandse Zaken en in Brussel. Hij zat in het team van Eurocommissaris Frans Timmermans in de eerste Commissie-Von der Leyen. Nu is hij als klimaatgezant onderdeel van de buitenlandse dienst van de EU en valt daarmee tijdens Von der Leyen II onder de buitenlandchef van de Europese Unie Kaja Kallas. De inhoud van zijn diplomatieke werk stemt hij dan weer nauw af met de Europese Commissie: vicepresident Teresa Ribera en haar portefeuille ‘Schone, Rechtvaardige en Competitieve Transitie’ en commissarissen als Wopke Hoekstra (Klimaat, Nettonul en Schone Groei) en Jessika Roswall (Milieu, Waterweerbaarheid en Circulaire Economie). Bovendien stemt hij zijn rol als EU-gezant nauw af met de 23 klimaatgezanten die vanuit de lidstaten actief zijn. “Het is heel belangrijk dat je elkaars signalen uit contacten wereldwijd goed oppikt en waar nodig doorspeelt en daar naar handelt. En dat je ervoor zorgt dat je vanuit dezelfde partituur je muziek maakt. Nee, niet helemaal zoals bij Bach of Mahler. Het is meer Jazz. Want je moet af en toe wel kunnen improviseren.”

Agotha vertelt kleurrijk hoe hij als gezant te werk gaat en hoe het toegaat op de wereldwijde klimaatconferenties zoals afgelopen november de COP (Conference of the Parties) in Bakoe (Azerbeidzjan) en direct daarna een heftige bijeenkomst in Busan (Zuid-Korea) over het plasticprobleem. Daar in Busan klonk heel veel jazz, maar de gedurfde improvisaties leverden wel een coalitie van welwillenden op waarmee de EU verder kon bouwen.

Zo’n COP is een verhaal apart. Die duurt twee weken en kent een heel eigen choreografie. Een soort Congres van Wenen anno nu. Onderhandelen gebeurt - zeker daar - in fasen en in bijeenkomsten van expertgroepen om de kaders en de mogelijkheden in kaart te brengen. In de tweede week verschijnen de politieke krachtpatsers en moeten deals gemaakt worden.

Tony Agotha verheelt niet dat het in Bakoe kantje boord was. Hij en zijn EU-collega’s moesten vol aan de bak. “Het voorzitterschap van het gastland kan als het de zaak goed aanpakt veel bereiken, maar ook - als het de zaak slecht leidt - een hoop narigheid veroorzaken.”

In Bakoe moest de EU-delegatie met de nieuwe Eurocommissaris Wopke Hoekstra in het gat springen om te redden wat er te redden viel. Agotha is stiekem best een beetje trots op hoe dat uiteindelijk slaagde.

Diplomatie is dan ook een vak apart. “Het op een na oudste beroep ter wereld”, zegt hij met zelfspot. Essentieel is dat je de belangen van je gesprekspartners niet alleen kent, maar ook begrijpt. “Nee zeggen is tot daar aan toe, maar weten waarom iemand nee zegt is veel belangrijker.” Hij wijst erop hoe Klemens von Metternich er in onderhandelingen met Napoleon achter kwam dat die bij elke concessie meteen doorging met eisen opvoeren. “Diplomatie blijft altijd mensenwerk, altijd. Het is daarom heel belangrijk dat je met je gesprekspartners uit andere landen en culturen een verstandhouding ontwikkelt. Idealiter moet je onderhandelingen zo kunnen beginnen: ik lees nu uit mijn hoofd de instructies voor die jij van thuis meekreeg en jij die van mij.”

Zijn Chinese collega noemt hem ‘my old friend’. Maar Agotha is niet naïef over de relatie EU-China. Het zijn harde onderhandelaars en nog recent kreeg hij de volle laag met een waslijst aan verwijten. Ook daar moet je mee leren omgaan. De Chinezen zijn heel slim, maar essentieel noemt Agotha dat zij aanspreekbaar zijn op de fundamentele afspraken rond het klimaatbeleid. Daarom is het voor de EU zelf wezenlijk dat de Unie als betrouwbare, transparante en eensgezinde groep landen weet op te treden, juist in deze turbulente tijd.

Minstens zo gelaagd zijn de relaties met belangrijke spelers als India en Saoedi-Arabië. Heel verschillende naties met heel diverse belangen en cultuur waar je mee moet leren werken.

Hoe de relaties met Amerika zich ontwikkelen zullen is ook voor Agotha nog onhelder. Wel zijn er staten binnen de VS die blijven hechten aan een gedegen klimaatbeleid. Ook voor hen geldt wat Agotha de centrale boodschap noemt: “We doen dit beleid niet voor de Aarde want die kon zich miljarden jaren ook zonder ons bedruipen. We doen dit voor onszelf - voor onze gezondheid, onze banen en de komende generaties.”

Het klimaatvraagstuk is omvangrijk en maakt mensen soms defaitistisch, maar Agotha is er daar niet een van. Hij wijst op winstpunten als het Europese emissiehandelssysteem, wat China en India dermate interessant vinden dat zij inmiddels ook in deze richting denken. “Europa is toonaangevend. Wij kunnen een stevige stem kunnen laten horen. De EU blijft een enorm project dat zich juist bewijst in tijden van crisis.”