Waarom corruptie vaker bij Franse leiders opduikt

Een voormalig staatshoofd dat wegens 'criminele samenzwering' vijf jaar het cachot in moet. Zelfs een hoger beroep zal hij vanuit de cel moeten voeren. Het is in een moderne Europese democratie een unicum en zelfs in Frankrijk - dat gewend is aan schandalen - een historisch moment.

Wat is er aan de hand? Waar werd Nicolas Sarkozy voor veroordeeld? Hoe is deze zaak aan het rollen gebracht? Wat zijn de consequenties voor hemzelf, zijn partner Carla Bruni en voor zijn opvolger, president Emmanuel Macron? En is dit allemaal wel zo uitzonderlijk in het licht van de politieke geschiedenis van Frankrijk? Jaap Jansen en PG Kroeger duiken er in.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend ons een mailtje en wij zoeken contact.

***

Sarkozy werd aangeklaagd voor vier zaken. De rechter sprak hem vrij voor witwassen en corruptie, wegens gebrek aan bewijs. Maar 'criminele samenzwering' met Moammar Kadhafi’s regime in Libië kon hij toch niet afschuiven op anderen. Daarvoor is immers een chef nodig en daartoe strekte zelfs een telefoongesprek tussen de president en 'Le Guide' in Tripoli als bewijsstuk.

De details zijn avontuurlijk en reiken diep in de historie van Frankrijk en de Levant. En opvallend genoeg: ze gaan terug naar Sarkozy's politieke loopbaan voordat hij staatshoofd werd. Dus naar de verwoede strijd om de opvolging in de schemering van de macht van zijn voorganger Jacques Chirac. Dat is een patroon, dat we veel vaker tegenkomen, zo blijkt.

Bovenaan de top van de piramide van de Franse staat geraken, vereist ongekende machtswil,  energie, brille, geldmiddelen, netwerken en gebrek aan scrupules. Sinds François I en Lodewijk XIV is de macht sterk gecentraliseerd en in veel opzichten absoluut. De revolutie en Napoleon versterkten die tendens veel meer dan dat ze gespreide democratische structuren introduceerden. De president is een gekozen monarch die rond nationale veiligheid en grandeur bijna ongeremd kan heersen. De verleidingen die macht te exploiteren kunnen maar heel weinigen weerstaan.

Sarkozy's voorgangers deden dat soms met volle teugen. Als burgemeester van Parijs oefende Chirac al met het vastgoedimperium van de gemeente en de vele nepbanen die hij voor vertrouwelingen rond het stadhuis arrangeerde. Als president was hij de patroon van de boerenstand en botste in de Europese Raad op een eigenwijze ‘jeune ami néerlandais’. Zijn chique hobby als verzamelaar van verfijnde kunst uit Azië leverde hem wereldwijd nuttige relaties op en Parijs een museum van de buitencategorie.

François Mitterrand was een visionair en geslepen machtsdier. Onder het mom van antiterrorisme zette hij in de kelder van zijn paleis een eigen beveiligingsteam aan het werk, buiten de regering om. Dit team moest zijn privégeheimen toedekken. Half Parijs werd daartoe afgeluisterd.

Jean-Christophe Mitterrand was intussen op zakenreis en diplomatieke missies naar de cliëntenstaten in Afrika. 'Papamadit’ - Vader zei me - was zijn bijnaam. Net als de afluisteraars belandde hij vele jaren later in het gevang.

Afrika werd ook de ondergang van Valéry Giscard d'Estaing. Ook hij had daar voor zijn presidentschap op avontuurlijke wijze middelen verzameld voor de campagne. Met dictator Jean-Bédel Bokassa joeg hij niet alleen op groot wild en handig te verzilveren diamanten, maar ook op charmant gezelschap. En later natuurlijk op Lady Di!

Een groot contrast bood Georges Pompidou. Deze bijna vergeten staatsman - alleen het Musée Pompidou herinnert nog aan hem - was een toonbeeld van integriteit en toewijding. Charles de Gaulle maakte hem zijn politieke rechterhand en hij was een dynamo van daadkracht en modernisering. Voor Europa was zijn - ook al vergeten - visionaire beleid van grote betekenis. Elk kind kende hem als samensteller van het schoolboek over literatuur en poëzie. Het verdonkeremanen van zijn tragische ziekte was de enige smet op zijn bewind.

Charles de Gaulle was een buitengewoon sober militair en zijn vrome Madame Yvonne was dat niet minder. Hij betaalde de stroom voor zijn kleine appartement in het Élysée uit eigen zak. Brandschoon in zichzelf was zijn wereldwijde dekolonisatiepolitiek wel de oorsprong van de Franse monetaire, economische en militaire greep op regimes in Afrika en de Levant.

En voor die tijd? Ook toen waren er vele kleurrijke en zakelijk schimmige staatshoofden en hun families en milieu. Meest exuberant was wel president Bonaparte van 1848. Aan het eind van zijn termijn van vier jaar ritselde hij een referendum dat hem uitriep tot keizer Napoleon III. Zijn bewind was corrupt en repressief. Zoals zijn oom wilde hij een wereldheerser zijn. Een fataal avontuur in Mexico kostte hem zijn reputatie, Frankrijk vele doden en gaf Otto von Bismarck de zekerheid dat Pruisen de Fransen kon verpletteren.

***

Verder kijken

Docu: Sarkozy-Kadhafi: de alliantie die Frankrijk schokte

***

Verder luisteren

284 - Quatorze Juillet: komt onder Macron een einde aan De Gaulles Vijfde Republiek? https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/5b8ac743-7ba2-44a8-b9b9-55356d361817

492 – Macrons Europese atoombom https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/74f5b1d5-4824-482a-a504-704904c8b021

419 - Europa kán sterven - Emmanuel Macrons visie op onze toekomst https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/329dfa50-7d58-4642-b29f-febc346d5a3f

204 - 14 juli 2021: Op weg naar de Franse presidentsverkiezingen https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/bdd23916-3c94-4700-a37e-c5a63516f64b

124 - 95 jaar Jacques Delors https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/76440368-b14d-4e31-8f95-fe5c9ee88830

45 – De liefdesbrieven van François Mitterrand https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/db3f639d-61a3-49c9-875a-3fd0f9ce521a

527 - Politici en hun boek. Giscard en Lady Diana. https://omny.fm/shows/betrouwbare-bronnen/527-politici-en-hun-boek

107 - Jean Monnet, de vader van Europa, en De Gaulle https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/cdf85c74-37e0-48a5-813f-aeda4b129e64

35 - Charles De Gaulle https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/533c3469-6307-4bd8-94fe-5887c342860b

57 - Alexis de Tocqueville en Napoleon III https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/9d96c693-c6f4-440f-b04b-da45fb68dcab

190 - Napoleon, 200 jaar na zijn dood: zijn betekenis voor Nederland en Europa https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/d6b3e04c-39d3-40c5-be2e-73a17c380ba0

339 – De geopolitiek van de 19e eeuw is terug. De eeuw van Bismarck https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/375b5051-04c8-4181-b31e-56436dfda193

103 - Geheim geld in de politiek https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/d2ffdadd-25fa-4cc1-89a3-2b15e925c5ee

Afl. 73 – Belangenverstrengeling en kleine krabbelaars in de politiek https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/808bbd6a-f2f6-4fc6-9f35-66a2df5f0c7e

28 - De relatie Nederland-Frankrijk https://art19.com/shows/betrouwbare-bronnen/episodes/82efc404-4f59-4446-9a04-07c0fd012ed3

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:24:12 – Deel 2

00:47:01 – Deel 3

01:35:44 – Einde

See omnystudio.com/listener for privacy information.