Reflectie op verandering van achtergrond naar voorgrond en belang van overleg met collega's

De aanwijzing van topambtenaar Dick Schoof als beoogd premier is een ware noviteit. De wijze waarop is gezocht, geselecteerd en beslist is raadselachtig en niet transparant. Jaap Jansen en PG Kroeger verkennen de vragen en verrassingen bij deze kandidatuur van de man die als jong ambtenaar bekend stond als ‘een van de Golden Boys van Bas’.

Schoof werd gepresenteerd als een safe pair of hands van buiten de politieke wereld. Verfrissend, vond Pieter Omtzigt. Wie zijn cv legt naast dat van alle premiers uit de voorbije 50 jaar, ziet iets anders. Kwamen zij uit een rijke diversiteit van banen, rollen en achtergronden in de samenleving, Schoof is de ultieme insider uit het bureaucratisch kartel van de Haagse departementen.

Jaap en PG verkennen de fasen waarmee het formatieproces bij Schoof kwam. Cruciaal daarbij is de impliciete bekentenis van Geert Wilders dat hij behalve Ronald Plasterk geen andere kandidaten in voorraad had. Daarbij valt op dat Schoof niet repte over zijn eigen kennismaking en inhoudelijke gesprekken met de vier fractieleiders. En dat niemand hem daarnaar vroeg.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij zoeken contact.

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Schoof trok in de crisis rond MH17 intens op met Mark Rutte die hij als premier ook zijn rolmodel noemt. Het is heel goed denkbaar dat juist Rutte de bedenker van zijn opvolger is geweest. Dat zou dan de laatste manoeuvre zijn geweest waarmee hij zijn opponenten Wilders en Omtzigt nog één keer wist te overklassen.

Het geheel nieuw soort regeringsleider dat Schoof belichaamt is elders allang heel gewoon. Een lange reeks technocraten verwierf faam als redders van Italië faam en werden opvallend geliefd. En de figuur Richard Van Zwol zijn ze in Rome ook al eeuwen gewend.

We zeiden het al eerder. Hiermee is het komend kabinet veel minder extraparlementair of programmatisch dan beloofd. Van Zwol gaat immers mét de vier fractieleiders zetels verdelen en bewindslieden aanzoeken.

Heeft Schoof vetorecht op kandidaten of is hij een soort ober die de bestellingen noteert? Werkt hij met zijn nieuwe team een program uit of blijft het bij een soort ambtelijk proces van implementatiepuntjes bij het hoofdlijnenakkoord? Hoe leeg wordt de regeringsverklaring als dat program pas op Prinsjesdag klaar is? En is Willem-Alexander wel de aangewezene om dan een coalitie-program voor te lezen?

De aankomend premier is in bestuurlijk Den Haag geen onbekende. Sterker nog, het is zijn enige milieu. Zijn leermeester in zijn eerste baan bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten was de broer van de huidige ‘onderkoning’ Thom de Graaf. Op het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen leerde hij het vak onder Wim Deetman. PG vertelt over Schoofs inspirerende chef Bas van Eijndhoven, en de toenmalige PvdA’er zich dankzij hem ontwikkelde samen met CDA’er Paul Doop.

Netwerken daarbuiten ontbreken hem nu. Dat wordt moeizaam in de partijpolitiek - bij welk bewindspersonenoverleg kan hij aanschuiven op donderdag om 18.00 uur? En het is ook lastig in Europa. Een premier die daar doof en blind moet opereren omdat hij 'nergens bij hoort', staat permanent op achterstand en is al gepasseerd als de Eurotop begint.

Schoofs eerste Europese Raad is al op 27 en 28 juni. En daarna moet hij naar Washington voor de viering van 75 jaar NAVO. Dit wordt misschien wel meteen zijn eerste grote sof. Dick Schoof - 'de lachende moordenaar' - kon daar weleens zelf een stevige ontgroening krijgen. Jaap en PG bespreken de ondoorzichtige, maar fascinerende manoeuvres van Emmanuel Macron, Olaf Scholz en Joe Biden die ertoe kunnen leiden dat Mark Rutte toch nog met lege handen achterblijft.

***

Verder kijken

De persconferentie van formateur Van Zwol en beoogd premier Schoof (28 mei 2024)

***

Verder luisteren

426 - Een doodgewoon meerderheidskabinet met een allesbepalende financiële plaat

425 - Een oprecht akkoord

420 - Wilders formeert in Boedapest, niet Den Haag

418 - Haagse hoogspanning en liberale irritatie

412 – Op zoek naar een nieuwe minister-president

226 - In het oog van de orkaan: Roel in 't Veld over wat er mis is met politiek en bestuur

200 - De Heerser: Machiavelli's lessen zijn nog altijd actueel

186 - Hoe je een ministerie bestuurt, terreur bestrijdt en Poetin op je dak krijgt: Tjibbe Joustra over crisis en controle

120 - Roel Bekker: Waarom bij de overheid dingen zo vaak fout gaan

92 - Yes minister! Bezuinigen bij de overheid: hoe doe je dat en hoe ontloop je ze?

29 - Ministers en hun ambtenaren

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:34:40 – Deel 2

01:00:37 – Deel 3

01:38:13 – Einde

See omnystudio.com/listener for privacy information.