Intro

Deze aflevering verkent de intensiteit van het premierschap in Nederland en reflecteert op de impact van het afgelopen jaar op het vertrouwen van de burger in de overheid. Er wordt dieper ingegaan op leiderschap en de maatschappelijke verwachtingen rondom de politiek.

Transcript

chevron_right

Play full episode

chevron_right

Transcript

Episode notes

Het politieke jaar 2024-2025 zat tjokvol enerverende en ontregelende gebeurtenissen. Het was heel erg '1981' en ook '2002'. Saai was het niet, maar werden we er nou 'beter' van?

Jaap Jansen en PG Kroeger kijken nog één keer terug op 12 maanden Dick Schoof, coalitie en Kamer, ontwarren de patronen die allengs merkbaar werden en zoeken naar lessen voor straks.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij zoeken contact.

***

Patroon 1) Er werd gekozen voor een welbewust leiderloos bewind

Dick Schoofs 'slappe hap' was het antwoord op de verfoeide Rutte-doctrine. Bovendien bleek de coalitie leiderloos door intens onderling wantrouwen. Het kabinet ontbeerde leiderschap doordat de vicepremiers ook intern geen gezag konden verwerven en de premier dat nadrukkelijk niet mócht vertonen.

Patroon 2) Zo ontstond een politiek vacuüm

En zoiets wordt - zoals in de natuur - altijd gevuld. Een lange rij incoherente hobby's, fitties en obsessies bepaalde het beeld. Van crises rond vijf lintjes tot Deense borden die niet bestonden. Van een Constitutioneel Hof dat subiet wegbezuinigd werd tot de vuist op tafel in Brussel over stikstof. De coalitie leek zelf nog het meest op juist dat stikstof. Hobyisme verlamde het kabinet en zette het land op slot.

Patroon 3) Hobbyisme drukt expertise weg

Bij het dominante thema – asiel - bleek nimmer iets in de concrete aanpak te kloppen en was de aangekondigde wetgeving steeds een misgreep. Marjolein Fabers 'Ik ben beleid' was onbedoeld oprecht in haar absolutisme: 'L'État c'est moi.' De coalitie baarde zo het Kabinet Dunning-Kruger in plaats van het team van experts, dat NSC zo graag wilde. Eén minister liet zijn hond het overleg met zijn ambtenaren leiden.

Patroon 4) Het Torentje en de ministerraad gemarginaliseerd

Wilders trok de leiding naar zich toe bij gebrek aan gezag elders. Van btw tot Voorjaarsnota moest hij aan de bak bij reeksen conflicten en blokkades. De ministers en de premier zaten soms letterlijk te wachten in de antichambre van hun departement.

Patroon 5) Nederland was internationaal afwezig

De coalitie kwam wel met oprispingen wereldwijd. Van Wilders die de staat Jordanië ophief tot minister Reinette Klever die met minister Jeje Odongo in Kampala wel even de asielopvang dacht te regelen. Met de motie-Eerdmans werd het kabinet door driekwart van de coalitie binnen de EU lamgelegd.

Patroon 6) Er kwam een boel namaakbeleid

Men kondigde hervormingen en daden aan waarop niets volgde of precies het omgekeerde. Van een regionaal kiesstelsel tot 3% van het bbp voor innovatie. Van impulsen voor 'hardwerkend Nederland' en een 'Woontop' tot extra lasten op werkenden en een dreun voor de investeringen in de woningbouw.

Welke lessen kunnen we trekken?

Les 1) Het einde van de Donner-doctrine

Na de LPF in 2002, de PVV in 2010-2012 en PVV/NSC/BBB in 2024-2025 weten we nu toch wel dat de gedachte 'laat populisten meeregeren, dan normaliseren ze' een misverstand is.

Les 2) Reconstructie van een serieus midden?

Dat hangt nu van twee partijen af. Voeren VVD en GroenLinks-PvdA - zoals in de jaren ‘70 - een polarisatiestrategie? Of kiezen ze tegen de flanken en voor het midden?

Les 3) Saai is goed

De Schoof-periode heeft in elk geval geleid tot herwaardering van berekenbaarheid en gedegenheid als politieke deugden. Diva-gedoe, gratis bier en labiliteit; feitenvrije meningen en heibel hebben veel te veel aandacht gekregen. Zoals Frits Bolkestein zei: “Hoe saaier de politiek, hoe gelukkiger het land.”

***

Verder lezen

Joop van den Berg – Premier van alle Nederlanders

Jasper Dekker ea – De minister-president, een ambt in ontwikkeling (Boom, 2025)

***

Verder luisteren

517 - Na de champagne de campagne

514 – De 'andere waarheid' na Schoof

511 – De val van het kabinet-Schoof

509 - Het verdriet van Geert Milders

474 – Parlementair historicus Joop van den Berg: “De democratie is in groot gevaar. Je moet niet denken: het loopt wel los"

381 - Het Betrouwbare Bronnen Kenniscoalitie debat 2023