Tussen Israël en Iran woedt een heftige strijd van luchtmacht, raketten, cyberoorlog en speciale eenheden. Maar deze oorlog kon niemand verrassen en was eigenlijk al jaren gaande.

Hoe begrijpen we wat hier gebeurt; wat in Iran en de dictatuur van de ayatollahs gaande is en in Israël en de complexe politieke verhoudingen en cultuur daar? Jaap Jansen PG Kroeger kijken naar de gruwelijke en vaak eeuwenoude context van dit conflict.

***

Deze aflevering is mede mogelijk gemaakt door Saxo. Beleggen doe je bij Saxo.

En met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar adverteren@dagennacht.nl en wij zoeken contact.

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst plus linkjes en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Al vele jaren is onderhuids en af en toe opflakkerend sprake van deze oorlog. Israël zette zijn uiterst doeltreffende hightech en geheime diensten in, Iran gebruikte terreurorganisaties en andere verlengde armen om Israël continu te bedreigen. Met cyberaanvallen op ondergrondse nucleaire installaties en aanslagen op kerngeleerden en militaire commandanten maakte Israël duidelijk dat in Iran niemand zich veilig kon voelen voor zijn macht.

De aanval van Hamas op 7 oktober 2023 was onderdeel van deze oorlog waarin het regime in Teheran Israël op een reeks fronten tegelijk wilde destabiliseren. Omdat Benjamin Netanyahu besefte dat hij niet meer kon rekenen op de volledige steun van de Verenigde Staten - zeker niet nadat Donald Trump het kernwapen-akkoord met Teheran eenzijdig ongedaan maakte – ging hij uiteindelijk zijn eigen gang.

Zo werden de handlangers van ayatollah Ali Khamenei het eerste doelwit. Hezbollah, Houthi's in Yemen, milities in Irak en Hamas in Gaza zijn met grof geweld aangepakt. Het regime in Teheran werd bovendien verder geïsoleerd en ingesnoerd door samenwerking van Trump met Arabische heersers, die hem aan zich bonden door zijn zucht naar 'deals'.

De cruciale wijziging in de machtsverhoudingen kwam met de instorting van de belangrijkste bondgenoot van Iran en Rusland, het gruwelijke bewind van Bashar al-Assad in Syrië. Voor zowel het Kremlin als de ayatollahs was dit een funeste nederlaag. Teheran stond geheel alleen. Bovendien blijkt nu dat de Russische militaire technologie tegenover die van Israël onmachtig is. Duidelijk is dat vele lessen uit Oekraïne hier worden toegepast.

Netanyahu wil Iran militair voor decennia verzwakken en de nucleaire capaciteit maximaal reduceren. Voor dat laatste zou Amerika weleens nodig moeten zijn. Maar voor Trump is regimewisseling geen doel op zich. De VS hebben in Irak hun lesje geleerd.

Onder de buurstaten ziet vooral Turkije zijn positie nog machtiger worden en verliest Rusland na Syrië nóg een cruciale bondgenoot.

Veel pleit er dan ook voor om beter te leren begrijpen hoe landen als Iran en Syrië zich historisch, cultureel en politiek van binnenuit hebben ontwikkeld. Zeker zo complex is trouwens ook Israël. Al in de memoires van Obama en Merkel was duidelijk: zij beseften dat het een misverstand was om Netanyahu en de Israëlische politieke cultuur als ‘westers’ te beschouwen.

Het land van Netanyahu is al lang niet meer de bijna Westeuropese sociaaldemocratie van Golda Meïr, Yitzhak Rabin en Shimon Peres. De demografische en cultureel-etnische diversiteit zijn enorm, eigenlijk zoals overal elders in het Midden-Oosten. Regeringen zijn permanent wisselende samenraapsels van kleine groeperingen en sekten rond een sterke man als vast ankerpunt. Ook voor de gunsten uit de overheidskassen. Netanyahu regeert in allianties waarin loyaliteit en wederzijds verraad elkaar ongeremd afwisselen. Israël lijkt nu veel meer op zijn buren dan op een EU-lidstaat.

Misschien vertelt dit ook wel waarom Geert Wilders dit zo bewondert. Netanyahu is immers een sterke, bijna autocratische 'baas' met om zich heen nooit écht loyale vazallen die voor hun positie, status en levensonderhoud van hem afhankelijk zijn. Dat deze ook nog de alles beheersende centrale machtsfiguur van de natie is, maakt hem nog meer een voorbeeld.